By Shqipëria dhe Kanadaja ratifikuan Marrëveshjen e Sigurimeve Shoqërore, duke u dhënë qytetarëve të të dy vendeve të drejtën të gëzojnë të gjitha përfitimet e kontributeve të tyre pas hyrjes në fuqi më 1 gusht 2022. Marrëveshja ka si qëllim të shmangë mbulimin e dyfishtë për të njëjtën periudhë dhe bashkimi i periudhave të sigurimit të realizuara në dy vendet. Në bazë të marrëveshjes asnjë qytetar nuk do të humbasë asnjë ditë kontribute, pavarësisht se ku ka punuar, pasi bashkimi i periudhave do të bëjë të mundur plotësimin e kushteve ligjore për përfitimin e pensionit në të dy vendet. Nga kjo marrëveshje shtetasit shqiptarë do të kenë mundësi që të marrin pensionin kanadez edhe nëse zgjedhin të jetojnë në Shqipëri.
Për Albanian Montreal Press, Kostandin Ristani, arkitekt i sistemeve të automatizuara të informacionit në fushën ushtarake (Senior Enterprise Architecht), ish-Specialist i sistemeve të informacionit në agjencinë Statistic Canada në Ottawa, ka zhvilluar një kronologji profesionaletë bazuar në shifra, lidhur me përfitimin e pensioneve për mosha e kategori të ndryshme.
Ottawa- Ontario
Old Age Security (OAS) Pension – Pensioni i sigurisë për të moshuarin është një nga tre burimet përbërëse të të ardhurave të një personi që del në pension në Kanada. Dy burimet e tjera janë Canada Pension Plan (CPP) – Plani i Pensionit Kanadez dhe Employment Pension Plans/Individual Retirement Savings – Plani i Pensionit nga Punësimi/Kursimet Personale për Pension.
Pensioni OAS është një e ardhur e taksueshme mujore për të moshuarit që mbushin 65 vjeç dhe që plotësojnë kushtet e kësaj të drejte. Në ndryshim nga CPP, përfitimi i OAS nuk është i varur aspak nga historia e punësimit. Rezidenti kanadez mund të ketë të drejtë të përfitojë pensionin OAS edhe në qoftë se nuk ka punuar kurrë ose vazhdon akoma të punojë pas moshës 65 vjeç.
Pensioni OAS quhet universal në Kanada, por ka edhe tre të ardhura pensioni të tjera për të moshuarit me të ardhura vjetore të ulta nën një nivel të caktuar që ndryshon në rritje çdo vit sipas rritjes së kostos së jetesës. Këto tre shtesa të ardhurash janë The Guaranteed Income Supplement (GIS) – E ardhura Suplementare e Garantuar, Allowance – Kompensimi, dhe Allowance for the Survivor – Kompensimi për Pasardhësin.
Kush ka të drejtën për pensionin OAS?
• Minimumi i moshës për të filluar marrjen e këtij pensioni është 65 vjeç
• Në qoftëse pensionisti jeton në Kanada ai/ajo duhet të jetë shtetas kanadez ose ligjërisht rezident dhe të ketë jetuar në Kanada së paku 10 vjet pas moshës 18 vjeç.
• Në qoftë se pensionisti jeton jashtë Kanadasë ai/ajo duhet të ketë qenë shtetas kanadez ose rezident ligjor në Kanada përpara se është larguar nga Kanadaja dhe duhet të ketë banuar në Kanada së paku 20 vjet pas moshës 18 vjeç.
• Në rast se Kanadaja ka vendosur marrëveshje për sigurinë sociale me vendin ku pensionisti ka jetuar më parë, e drejta për pensionin OAS mund të ketë kushte të tjera favorizuese shtesë nga ato si më sipër.
Për t’u kualifikuar për pensionin e plotë OAS, pensionisti duhet të ketë banuar në Kanada së paku 40 vjet pas moshës 18 vjeç. Për çdo banim më pak se 40 vjet, pensioni do të jetë pjesor proporcionalisht me thyesën që ka për numerues numurin e viteve të plota të jetuara në Kanada ndaj emruesit 40. P.sh. në qoftë se pensionisti ka jetuar në Kanada 20 vjet pas moshës 18 vjeç ai/ajo do të marri pension sa 20/40 e përfitimit të plotë d.m.th. gjysmën e tij.
Pensioni OAS indeksohet çdo tremujor në janar, prill, korrik dhe tetor mbi bazën e Consumer Price Index (CPI) – Treguesit të Çmimit të Konsumatorit. Në muajin prill pensioni i plotë i OAS është indeksuar në shumën 648.67 dollarë në muaj.
Shtyrja e marrjes së pensionit pas moshës 65 vjeç
Qysh prej 1 korrikut 2013 pensionisti mund të shtyjë vullnetarisht marrjen e pensionit OAS deri në pesë vjet pas moshës 65 vjeç. Kjo shtyrje i jep mundësinë pensionistit për një shumë më të madhe pensioni në muaj. Për çdo muaj shtyrje të pensionit OAS shuma mujore e pensionit rritet me 0.6% për një total prej 36% nga 65 vjeç deri në 70 vjeç, pas së cilës shtyrja nuk pranohet dhe nuk lejohet për efekt përfitimi rritje pensioni. Në rastin e pensionit të plotë, në rast se pensionisti e shtyn nga mosha 65 në 70 vjeç, përfitimi mujor i OAS së plotë nga muaji prill bëhet 648.67 x 1.36 = 882.19 dollarë në muaj.
OAS Clawback – shprehja idiomatike për OAS pension recovery tax – rikthim/restaurim i OAS personal tax
Ç’do të thotë kjo? Kanadaja ka një sistem social nga më të përparuarit në botë dhe një barazpeshë mirëqënie të votuar e të pranuar nga shumica dërmuese e qytetarëve kanadezë dhe e bizneseve shumë të pasura kanadeze ose të huaja që ushtrojnë veprimtari ekonomike nën legjislacionin kanadez. Vendosja e OAS kishte për qëllim që të ndërtonte një minimum të ardhure për çdo të moshuar në Kanada sepse autorët e kësaj të ardhure pranuan principin që i moshuari nuk duhet të vuajë nën nivelin e varfërisë zyrtare të matur me treguesë sintetikë në çdo vit nga Stat Canada. Por nga ana tjetër, me qenë se OAS është universale për çdo të moshuar u vu re që nuk është e drejtë nga ana sociale dhe buxhetore që individët me të ardhura shumë të mëdha mbi moshën 65 vjeç të përfitojnë pensionin OAS pa qenë aspak e nevojshme. Për këtë, shteti federal vendosi me ligj taksimin shtesë prej 15% të OAS për individë që kanë të ardhura neto gjatë vitit kalendarik ndërmjet një dyshemeje dhe një tavani të ardhurash neto sipas raportimit të detyrueshëm me ligj të të ardhurave vjetore që individi bën në të ardhurat personale për efekt detyrimi taksativ personal. Keta kufij dyshemeje dhe tavani ndryshojnë çdo vit në rritje sipas ndryshimit të treguesit të kostos së jetesës të monitoruar nga Statistic Canada.
Për vitin 2022 dyshemeja e të ardhurës neto është 81,761 dollarë dhe tavani është 133,527 dollarë. Kjo do të thotë që për ata individë që kanë të ardhura neto nën 81,761 dollarë në vit, pensioni OAS nuk taksohet me 15% shtesë. Ndërsa për ata individë që kanë të ardhura neto mbi 133,527 dollarë në vit, pensioni OAS u reduktohet në zero. Ndërmjet këtyre dy kufijve zbatohet 15% i taksës shtesë mbi shumën që rezulton nga diferenca ndërmjet të ardhurës neto të individit dhe kufirit të poshtëm – dyshemesë, prej 81,761 dollarë.
