By 
Toronto-Kanada
Artan Gjyzel Hasani është letrar, përkthyes, kritik letrar e publicist. I ndjeshëm edhe në tema përtej letërsisë, shpesh është mjaft interesante t’i lexosh këndvështrimin e tij në polemikat që hap çdo ngjarje. Prej vitesh i emigruar në Kanada, tashmë ai i përket plotësisht të dyja vendeve, sa Shqipërisë edhe Amerikës së Veriut. Me një gamë të konsiderueshme botimesh, shkrimtari ruan një raport të përditshëm me lexuesin, të cilin e lë të lirë të përzgjedhë veprën e tij. Skeptik dhe mjaft kritik ndaj situatës së pandemisë që po kalojmë, Hasani duket i vendosur në idenë e tij se nuk i përket turmës dhe për këtë ka folur jo pak. Edhe për ngjarjet në Amerikë, prej zgjedhjeve të fundit, Hasani ka qëndrimin e tij në mbështetje të presidentit në ikje. Të njëjtën paralele ai heq edhe për aktualitetin në Shqipëri, ku gjërat nuk duken aspak në rendin e duhur.
Për këto e më tepër, në Albanian Montreal Press, Artan Gjyzel Hasani do të na rrëfejë me tepër shpirtin e tij rebel dhe gatishmërinë për të pranuar ide të reja, qoftshin ato edhe të kundërta.
Çfarë ka ndryshuar në mënyrë thelbësore emigrimi në jetën tuaj?
Përgjigja e shkurtër do të ishte: shumë dhe asgjë. Unë kam rreth 24 vjet në emigrim. Tashmë nuk e di nëse quhem emigrant, meqë jam nënshtetas kanadez, por kjo ka fare pak rëndësi. Njeriu është nga vetë natyra emigrant i përjetshëm.
Të jetuarit në një vend të huaj që me kalimin e viteve bëhet atdheu yt i dytë është një provë, një sfidë. Vihet në provë jeta jote e mëparshme, njerëzit dhe idetë e tua, vihet në provë vetja jote. Fillon të masësh jetën tënde me nje njësi matëse të re e të panjohur dhe shpesh dimensionet e reja të përftuara janë të pazakontë, të çuditshëm e nuk të duken të tuat. Për mirë apo për keq.
Emigrimi të fal një raport të ri me gjithçka që ke besuar në jetë. Kolonat morale dhe shpirtërore mund të mbeten të njëjtat, por thjesht ka ndryshuar këndvështrimi dhe mënyra e perceptimit të tyre në realitetet e jetës së re. Por pas disa vitesh në tokën e huaj mësohesh me të, të bëhet si zgjatim i atdheut tënd dhe te miqtë e huaj kërkon ngjajshmëritë me miqtë e vjetër. Nganjëherë edhe ndodh që të duken njësoj. Por kjo ndodh rallë. Kërkimin nga jeta dhe vetja e ndërpret veç vdekja. Pra unë mendoj se njeriu është në gjendje permanente emigrimi edhe kur fizikisht nuk ka lëvizur prej atdheut të tij. Është kjo gjendje e brendshme, e pashmangshme dhe joshëse, ky kërkim brenda vetes, që na ngushëllon dhe na kujton që në të vërtetë nuk i kemi humbur ato gjëra apo njerëz që nuk i kemi më pranë. Ata i kemi brenda vetes dhe i gjejmë sa herë që i kërkojmë…
A janë marrë nga realiteti ngjarjet dhe personazhet e krijimtarisë suaj?
Krijimtaria letrare, sidomos ajo poetike, është në thelb një gjurmë. Gjurmë që na e kanë lënë ndodhitë apo njerëzit që kemi hasur në jetë. Shpesh janë gjurmë që ne nuk e dimë që ekzistojnë në psiqikën tonë dhe e kuptojmë këtë gjë vetëm në momentin kur ndodh ajo feksja në tru e shkëndisë që do të kthehet pas pak në poemë. Ndodh që te një personazh të jënë mishëruar gjurmë nga shumë persona që në jetën reale mund të mos kënë asnjë lidhje mes tyre apo edhe të kenë qenë të panjohur për vet autorin. Është mister se si edhe të panjohurat apo të pajetuarat lënë gjurmën e tyre brenda nesh. Mendoj se realiteti i një artisti nuk është ajo çfarë ai sheh, por ajo që ai ndjen. Nganjëherë këto mund të jenë e njëjta gjë dhe produkti poetik mund të jetë fotografik, dhe nga njëherë këto janë dy gjëra krejt të ndryshme dhe produkti që del nga të tilla gjurmë është irreal e mbase edhe surreal, e megjithatë i vërtetë. Trillimi artistik është një e vërtetë. Nëse jo e jotja si autor, e një lexuesi absolutisht po. Nëse realiteti në jetën tonë të përditshme jashtëletrare është i përcaktuar qartë dhe statik, realiteti letrar është fluid, një rrjedhë që nuk dihet nga buron, nga lexuesi drejt autorit, nga autori drejt lexuesit apo një baticë-zbaticë mes të dyve. Çdo krijim letrar ka dy jetë, një jetë të mëparshme dhe një në të ardhmen…I përket autorit vetëm në çastet kur ai ulet dhe e shkruan atë.
Cili është zhanri juaj më i preferuar?
Padyshim poezia. Unë mendoj që edhe prozat e mira në thelb janë poema. Edhe në prozën më të errët nëse kërkon mund të gjesh flukse poetike plot dritë. Fjala vjen, Tregimet e Edgar Poe që mund të jenë më të errëtit që ka shkruar ndonjëherë ndonjë autor rrezatojnë një dritë poetike të jashtëzakonshme.
Prej një viti jetojmë në kohë pandemie, si po e përjetoni ju këtë situatë jo të zakonshme?
Një situatë absurde e mbushur me të vërteta, gjysëm të vërteta dhe gënjeshtra. E vërtetë absolute në këtë histori është vetëm ekzistenca e virusit. Çdo gjë tjetër e lidhur me virusin dhe pandeminë është e dyshimtë, e pasigurtë. Shpesh kam menduar qe pandemia e mungesës së transparencës dhe arsyes është më e madhe dhe më e rrezikshme se vetë pandemia virusale. Pandemia ka nxjerrë sheshit në shumë raste idiotësinë njerëzore deri në absurd dhe epshin tiranik të njerëzve me pushtet. Ka nxjerrë pafuqinë tonë prej milingone kundër çizmes qeveritare. E vërteta konsiderohet konspiracion dhe konspiracioni konsiderohet i vertetë. Kjo është tragjikomike. Ka humbur standardi me të cilin matet E Vërteta. Ka një papërgjegjshmëri njerëzorë, ashtu siç ka edhe trushplarje të madhe mediatike.Vendime qesharake qeveritare, dhe sjellje po aq të papërgjegjshme nga publiku. Idiotësia dhe Hipokrizia kanë dalë sheshit më shumë se kurrë. Bota e ka humbur metrin, prandaj edhe ky kaos. Personalisht unë bëj pjesë te ata që besojnë ne ekzistencën e virusit, nuk besoj te maska, besoj të distancimi i arsyeshëm fizik atje ku duhet dhe kur duhet, por gjithashtu mendoj se pandemia po përdoret si në një film që kemi parë edhe herë tjetër nga ata që vendosin fatet social ekonomike të planetit për të realizuar axhendat e tyre. Çdo skenar i radhës ka filluar të bëhet i parashikueshëm dhe bajat. Kombinim perfekt i mungesës së transparencës shtetërore dhe arsyes njerëzore Ndërkohë financiarisht, ekonomikisht dhe moralisht po shkatërrohen dhe gjunjëzohen njerëz, biznese dhe shtete.
Së fundmi ju e keni ndjekur duke reaguar mbi politikën amerikane, veçanërisht mbështetjen ndaj presidentit në ikje Trump. Pse e meriton ai vëmendjen tuaj? A e kemi keqkuptuar ne demokracinë?
Ngjarjet e ndodhura në Amerikë përgjatë 2020 janë një produkt i vetë demokracisë, një produkt i ngjizur shumë vjet më parë. Poezia ime “Iluzioni i Lirisë” mbyllet ke këto vargje:
“ah, ti tigër marramendës i Lirisë
je kaq i bukur, sa nuk e ndjej
se si ngadalë të afrohem
kaq tundues sa të dorëzohem
e ti më shqyen…”
Amerikën e shqeu liria pakufi, demokracia e vet. Është një temë shumë e gjatë dhe e ndërlikuar kjo dhe nuk është e mundur të trajtohet në pak fjalë këtu. Unë jam mbështetës i Donald Trump. Jo i individit Donald (të cilin vetë Hillary Clinton vite më parë e quante symbol të American Dream), por i Presidentit Trump. Unë jam pro Atdheut, Familjes, Besimit te Zoti dhe Pro Jetës. Jam antiglobalist. Axhendat Globaliste i konsideroj të rreme, të panatyrshme, mashtruese, fitimprurëse për ata që i kanë ideuar dhe kriminale për njerëzimin. Në thelb sot kemi një Luftë mes të Mirës dhe Të keqes. Duket që e Keqja është shumë më e fortë dhe e organizuar në rang global. Nuk kam ndonjë iluzion se mund të fitojë E Mira që për mua përfaqësohet nga ato kolona morale që përmenda më sipër.Trump ishte Kalorësi i Fundit kundër Establishmentit politik dhe social botëror. Por edhe nëse do të kishte fituar do të ishte një digë e përkohëshme ndaj ortekut global të të Keqes. Që të mos tingëlloj arrogant, sqaroj që E Mira dhe E Keqja janë dy nocione subjective dhe në varësi të perceptimeve personale të cilitdo. Ajo që unë e konsideroj E Keqe është E Mira për shumë të tjerë. Mendoj se Fenomeni “Donald Trump” ishte si letra e lakmusit me të cilën vërtetuam kush jemi ne dhe cilët janë të tjerët. Është ndarë shapi nga sheqeri më mirë se kurrë ndonjëherë. U ekspozuan të gjitha në sytë e botës lakuriq siç janë. Ndryshe nga përralla e Andersenit, ketë herë pamë që lakuriq nuk ishte mbreti, por oborrtarët. Paskëtaj bota do të ketë më pak iluzione dhe më pak hipokritë.
Nëpër rrjete sociale lexojmë replika e japim mend për pothuaj çdo ngjarje me përmasa globale, po Shqipëria jonë e parë nga përtej oqeanit, si po menaxhohet ai vend sipas jush?
Siç thashë, unë jam antiglobalist. Jam për sovranitetin e shteteve. Jam për nocionin e Atdheut dhe jo Internacionalizmit Globalist. Nuk kam iluzione për Shqipërinë. Të dyja forcat e mëdha politike janë globaliste dhe kërcejnë të njëjtën valle globale në skenën politike, ekonomike dhe sociale. Partitë e mëdha politike shqiptare janë Establishment (njësoj si në Amerikë dhe gjetkë). Përderisa nuk kanë asnjë axhendë atdhetare, për mua nuk ka hiç rëndësi ndërrimi i pushteteve në mëmëdhe. Njerëzit fajësojnë Ramat e Bashat e Metat dhe nuk kuptojnë që ata të gjithë janë kukullat e Axhendave Globaliste që ua kanë vënë kufirin te thana. Janë marionetat e spekullatorit financiar dhe arkitektit të globalizmit Xhorxh Soros në Shqipëri. Shqipëria e vogël me një shoqëri të korruptuar dhe klasë politike të degjeneruar, hajdutë dhe pa atdhe do të luajë këmbët sipas muzikës globaliste. Teatri Global i Kukullave në shfaqjen e radhës.
Bisedoi: Blerina Ruka
