By Përse mësojmë dhe mbajmë mënd? Të mësuarit dhe kujtesa janë dy nga aftësitë më magjike të procesit biologjik të mendjes sonë. Të mësuarit është i përvetësimit të njohurive të reja për botën, dhe kujtesa është procesi i ruajtjes dhe rindërtimit të kësaj njohurie me kalimin e kohës (Kandel, E., et. al., 2014). Imagjinoni sikur të zgjoheni një mëngjes dhe të mos ndjeheni familjar me shtëpinë, familjen, njerëzit, apo dhe veten tuaj. Imagjinoni që për një çast të mos kuptoni se kush jeni, çfarë ndjeni, çfarë mendoni dhe si të veproni. Kujtesa për trurin është çelësi për të mësuar dhe kryer veprimet bazë për të jetuar. Nga momenti i lindjes së fëmijës përgjatë zhvillimit të trurit, rrugëtimi i të mësuarit është fondamental për rritjen e shëndetshme mendore (Abbot, et. al., 2012).
Zhvillimi i kujtesës është i komplikuar por elementë të rëndësishëm në strukturën e trurit për proçesin e kujtesës janë plasticiteti i qelizave nervore dhe komunikimi synaptik (elektrik dhe kimik) midis këtyre qelizave (Kandel, E., et. al., 2014). Është thelbësore të kuptojmë që proçesi i të mësuarit, varet nga elasticiteti i trurit, aftësia për të integruar informacione, mjedisi dhe vet-rregullimi i veprimtarisë së qelizave nervore në përputhje me rrethanat ambienti/mjedisi ku zhvilloni aktivitet, personat/individë që rrethoheni, kultura sociale, dhe sjellja (behavior), etj…. (Kandel, E., et. al., 2014).
Gjithsesi, për të patur një process të shëndetshëm të zhillimit të processit të mësuarit duhet patur shumë kujdes që në ditët e para të lindjes së foshnjës. Përballimi me stresin e fillimit te jetës dhe mjedisi që e rrethon mund të influencoj në ndryshimet epigjenetike (ADN), (Vazdarjanova, A. et. al., 2004). Është e rëndësishme të kuptohet se procesi i të mësuarit dhe kujtesës është fondamental në jetën dhe zhvillimin e individit. Çdo individ nuk lind i mësuar por lind me aftësinë gjenetike për të mësuar, dhe informacionin e gjen në natyrë, ambjentin ku jeton dhe rritet. Si pasojë duhet të theksohet se në rrugëtimin e formimit të memories janë të rëndësishme si zhvillimi i trurit dhe aktiviteti i qelizave nervore ashtu dhe ambjentin/mjedisin/sjellja (behavior) ku zhvillohet aktiviteti. Ky proçes është fondamental edhe për individët me zhvillim të ndryshëm. *Fatjona R. Lubonja është autore dhe studiuese, ka studiuar Neuro-Shkencë/Edukim dhe Behavior në “Columbia University” në New York, dhe është specializuar në Harvard University.
*
Nga Dr. Fatjona R. Lubonja Ed.D. ABA
Neuro-Shkenca/Edukimi/Behavior
