By NgaAnisa Braho
Aurenc Bebja është një emër i njohur në publicistikën shqiptare. Prej kohësh i ka vënë vetes një detyrë (të cilën deri më tani e ka realizuar me shumë sukses), të shpluhurosë nga arkivat francezë historinë e Shqipërisë. Nëpërmjet dokumenteve të rralla që ai sjell për lexuesin në blogun e tij “Dars (Klos) Mat- Albania” Bebja prezanton një optikë të re të historisë shqiptare, këndvështrimin e shtypit francez, e për rrjedhojë edhe shoqërisë franceze mbi Shqipërinë e shekujve 19- 20 si dhe personazheve më emblematikë të historisë së saj.
Aurenc Bebja jeton prej 15 vitesh në Francë, që prej vitit 2005 kohë në të cilën nisi studimet. Aktualisht punon në administratën publike territoriale franceze, por duke vazhduar pasionin e tij për “gërmimet arkivore”, rezultatet e disa prej të cilave i ka përmbledhur ne tri libra të cilët janë publikuar prej pak ditësh.
Në këtë intervistë të parë të tij për “Diaspora Shqiptare”, Bebja rrëfen më shumë për pasionin e tij.
INTERVISTA
Prej sa kohësh jetoni në Francë dhe si kanë qenë fillimet tuaja atje?
Është intervista e parë që jap për lexuesin shqiptar, pavarësisht se u bënë disa vite që kontribuoj në shtypin e shkruar dhe atë online. Ju falenderoj për ftesën. Jetoj në Francë që prej vitit 2005. Fillimet, si një 19-vjeçar në një vend të panjohur, nuk kanë qenë aspak të lehta, por kam pasur fatin të jem i rrethuar gjithmonë me njerëz të mirë që më kanë shtrirë dorën për të më ndihmuar. Gjatë studimeve kam punuar njëkohësisht për të paguar jetën e përditshme. Sakrificë e madhe por në fund të fundit ia ka vlejtur. Gjatë këtyre viteve, kam punuar në disa poste në administratën publike territoriale franceze dhe ende vazhdoj të jem në detyrë.
Thomas Schmid thotë se arkivat na duhen në mënyrë që të përpiqemi të arrijmë një përafrim të të kuptuarit se kush jemi. A mund të themi se pasioni juaj për arkivën lidhet pikërisht me këtë kuptim?
Mëse e vërtetë. Unë kam mësuar shumë për Shqipërinë dhe shqiptarët nga të huajt falë arkivave. Kam qenë dhe vazhdoj të jem kurioz të di se çfarë mendojnë të huajt (francezët por jo vetëm) për ne, por gjithashtu jam interesuar të di se çfarë kanë shprehur njëkohësisht bashkëkombasit tanë në shtypin francez. Në shumicën e rasteve autorët apo gazetat e huaja kanë shkruar pa mbajtur anshmëri, ç’ka u jep shkrimeve një lloj legjitimiteti që vështirë ta vësh në pikëpyetje (remise en question).
Një pjesë e mirë e materialeve që ju keni gjetur nga arkiva franceze kanë të bëjnë me periudha historike të Shqipërisë nga koha otomane e deri në vitet e fundit të komunizmit. Duke qenë se keni vite që merreni me këtë, a mendoni se nevojitet një rishkrim i historisë ?
Së pari, dua të theksoj që flas në rolin e publicistit dhe jo të historianit. Së dyti, përsa i përket rishkrimit të historisë (çështje që në mos gabohem i përket Akademisë së Shkencave dhe Ministrisë së Arsimit) dhe për çdo ngjarje apo personazh që vihet në diskutim, mendoj se duhet të mblidhen fillimisht fakte (të dhëna), pra të hulumtohet. Nuk mund të kërkojmë rishkrim historie nëse nuk kemi mbledhur të dhëna, nëse nuk hulumtojmë. Libri për mbretin Zog është shembulli më konkret. Regjimi diktatorial komunist ka hedhur baltë mbi figurën e mbretit Zog duke e akuzuar si tradhtar. A ka qenë me të vërtetë Zogu tradhtar ? Libri do të shërbejë si dëshmi ku secili do të krijojë opinionin e tij. Pra, zbulimi i fakteve të reja mund të çojë në rishkrimin e historisë, por kjo varet edhe nga vullneti i institucioneve përkatëse.
Së fundmi ju keni botuar tre librat tuaj, një përmbledhje e punës suaj për tri figura shqiptare në shtypin francez, Ismail Qemali, Mbreti Zog dhe Aleksandër Moisiu. Pse zgjodhët këta tre personazhe të historisë?
Sepse janë ndër personazhet që flitet më shumë në shtypin francez të kohës bashkë me Gjergj Kastriotin dhe Ali Pashë Tepelenën (Janinën), që kanë ngjallur një interes të jashtëzakonshëm tek lexuesi francez (frankofon) dhe që duhet patjetër t’i servireshin edhe lexuesit shqiptar mbarëkombëtar. Dua të theksoj se zbulimi i figurës së Aleksandër Moisiut ka qenë një surprizë e bukur për mua dhe nuk dyshoj që do të jetë po aq e bukur edhe për lexuesin shqiptar. Të tre librat janë botuar në kolanën “Figura të shquara shqiptare” te Botimet Toena. Nuk është një mision i lehtë të vish pranë lexuesit shqiptar me tre libra njëkohësisht, por falë Irena Toçit (drejtore e përgjithshme e Botimeve Toena) dhe Sonila Kapos (kryeredaktore e Botimeve Toena), kjo gjë u arrit.1 nga 3
Pyetja e fundit për komunitetin shqiptar në Francë. A njihni shqiptarë atje dhe sa i konsoliduar është si komunitet?
Sigurisht që ka, nëpërmjet rrjeteve apo shoqatave, dhe kam një respekt të jashtëzakonshëm për të, por siç thonë francezët unë jam një lloj “loup solitaire” dhe nuk e di se sa i konsoliduar është ai.
KUSH ESHTE AURENC BEBJA?
Aurenc Bebja ka lindur më 1 qershor 1986 në Klos të Matit Arsimin fillor e kreu në fshatin e tij Dars, dhe më pas vazhdoi shkollën e mesme të gjuhëve të huaja “Asim Vokshi”, në Tiranë.
Studimet e larta i kreu në Francë, ku është diplomuar për Menaxhim dhe Mjedis (Master 2) në Universitetin e Bourgogne-s, Dizhon. Ai ka mbajtur disa poste në administratën publike territoriale franceze, duke punuar për figura të njohura të politikës franceze, si Arnaud Montebourg (ish-ministër i Ekonomisë); François Rebsamen (ish-ministër i Punësimit, Trajnimit Profesional dhe Dialogut Social) apo François Baroin (ish-ministër i Brendshëm dhe i Menaxhimit të Territorit; ish-ministër i Buxhetit; ish-ministër i Ekonomisë, Financave dhe Industrisë; ish-senator, ish-deputet).
Themelues dhe drejtues i blogut “Dars (Klos) Mat – Albania” që prej 2007-s, autori ka sjellë për lexuesin shqiptar, kryesisht nëpërmjet shtypit online, por edhe atij të shkruar, me qindra shkrime të botuara në shtypin francez të kohës për Shqipërinë dhe figura të spikatura shqiptare.gazetadiaspora
