By Jam i huaj në këtë botë.
Një i huaj dhe në megrim ku vetmia është e tmerrshme, izolimi i dhimbshëm. Megjithatë mërgimi më ka mundësuar të sodis një atdhe magjik që asnjëherë nuk e kisha njohur dhe mbushur me ëndrrat e mia, një atdhe me hijet e një toke të largët që nuk e kisha parë.
Jam një i huaj mes të afërmve dhe miqve të mi. Kur takoj ndonjë prej tyre, pyes veten: Cili është? Ku e kam njohur? Çfarë është ajo gjë e fuqishme që më lidh me të? Përse vallë jam me të?
Jam një i huaj vetvetes. Kur dëgjoj të flas gjuhën time, veshët më habiten me këtë zë. Ndodh që shoh imazhin e padukshëm të vetvetes, të qeshë apo qajë, të tregohet i tmerruar apo i frikësuar aq sa qenia ime habitet me vetveten dhe pyet shpirtin. Megjithatë mbetem një i panjohur, i fshehur, rrethuar nga bryma dhe mbuluar nga heshtja. Jam një i huaj i trupit tim. Kur qëndroj para pasqyrës në portretin tim shoh gjithçka dhe e ndjej në thellësi të vetvetes por në sy nuk gjej atë çka shpreh thellësia e qenies time.
Kur eci rrugëve të qytetit, të rinjtë më ndjekin duke thirrur: “Ky njeri është i verbër. Le ti japim një shkop që të mund të mbahet”. Ndërsa unë iki menjëherë dhe rrugës ndesh një mori vajzash të reja.
* * *
Jam një i huaj në këtë botë.
Një i huaj që tokën e ka të pushtuar nga lindja në perëndim pa mundur të gjej vendlindjen time, pa takuar dikë që të më kuptonte.
Ngrihem në mëngjes dhe gjendem në një shpellë të errët: nga kubeja e saj varen gjarpërinj dhe në faqet e saj mizërojnë insektet. Pastaj dal në diell dhe hija ime më ndjek pas. Por hijet e shpirtit tim ecin para meje pa e ditur ku, në kërkim të asaj që nuk arrij ta kuptoj, duke kërkuar gjëra që më janë të panevojshme. Në mbrëmje kthehem dhe shtrihem në shtratin tim sa të butë aq dhe të bezdisshëm. Ide të çuditshme më kapin dhe gjykimet pasojnë njëra-tjetrën, të cilat herë më gëzojnë e herë më shqetësojnë. Në mesnatë, nga të çarat e shpellës para syve të mi shfaqen fantazmat e shekujve të kaluar dhe shpirtrat e kombeve të humbura. Shihem me to drejt e në sy dhe u flas duke kërkuar të kuptoj por ndërkohë ato më përgjigjen me tallje. Pastaj tërhiqem në hamendjen time ndërkohë që ato zhduken si tymi.
* * *
Jam një i huaj në këtë botë.
Një i huaj ku askush nuk do mund të kuptonte një fjalë të gjuhës të qenies time.
Shëtis në fushën e shkretë dhe shoh përrenjtë që përvijojnë nga thellësia e luginës në majën e malit. Shoh pemët e xhveshura të zbukurohen nga lulet e frutat e pastaj të xhvishen dhe të lënë të bijen degët mbi tokë, të cilat shndrohen si gjarpërinj përdredhës. Shoh zogjtë në fluturimin e tyre të shkojnë lart e të zbresin, disa cicërrojnë me zëra të gëzuara, të tjerë me klithma çjerrëse. Pastaj ato ndalojnë, hapin krahët dhe shndrohen si femra të xhveshura me flokë të lëshura dhe qafën e tendosur; duke më vështruar me ata sy ngjyer me pasion. Femra që më buzëqeshin me buzët e tyre rozë, ngjyer me mjaltë, duke afruar duart e tyre të bardha e të mëndafshta, parfumuar mirë me oliban. Më pas kur më shohin ato shkunden dhe zveniten, ashtu si bryma, duke lënë të përhapet në hapësirë ehoja e të qeshurave tek qeshin me mua.
Jam një i huaj në këtë botë.
Jam një poet. Hedh vargje për atë që jeta kompozon në prozë dhe unë bëj në prozë atë që jeta ka në vargje. Vallë a jam aq i huaj dhe a do qëndroj i tillë gjersa vdekja do më marrë e do më çojë në atdheun tim?
Vdekja e poetit
Nata kishte shtrirë krahët e zeza mbi qytetin ku bora e kish mbuluar me një gunë të bardhë. I ftohti i largoi nga shkallët pasardhësit e Adamit. Ata ikën dhe u mblodhën në shtëpitë e tyre. Si një orator në këmbë, aty mes varreve era rënkonte mes shtëpive dhe thoshte fjalën funebre në kujtim të të vdekurit.
Një kthinë e thjeshtë ishte në një cep të qytetit, me mure që gati po binin dhe një çati që thyhej ngadalë e shkatërrohej nga pesha e dëborës. Në një kënd të saj ndodhej një krevat i mjerë ku një djalosh i shtrirë po jepte shpirt. Sytë i mbante nga ajo llampë ku flaka luftonte dëshpërimisht kundër errësirës. Dhe djaloshi, në lulen e jetës, e dinte se po afronte ora që të shkëputej nga gjithçka që e lidhte me ekzistencën e tij. Priste vdekjen, ndërkohë që në fytyrën e zbehtë i shndriste shpresa dhe mbi buzë i shquhej një buzëqeshje e dhimbshme. Ishte një poet që me vargjet e tij kishte ardhur të gëzonte zemrën e njeriut dhe që tani po vdiste në qytetin e të pasurve. Ishte një shpirt fisnik që kishte zbritur në sajë të Zotave për ta bërë jetën më të gëzuar dhe që tani botës sonë po i linte lamtumirën para se njerëzimi ta gëzonte atë. Një i mjerë po jepte shpirt në vetminë e tij ku pranë kishte veç llampë dhe disa fletë ku ishin ngjizur imazhet e shpirtit të ndjeshëm të tij.
Tek po jepte shpirt, mblodhi gjithë forcat duke ngritur dorën drejt qiellit. Duke hapur qepallat e tij të dergjura, si të donte që me vështrimin e tij të përshkonte tavanin e mjerë dhe të pikaste yjet tej reve, ai tha:
“Eja tek unë, o vdekje sublime, shpirti im po vuan duke të pritur. Afrohu dhe thyemi këto zinxhirë që më mbajnë ende të lidhur me jetën. Jam i lodhur duke i tërhequr deri tani. Eja ti vdekje sublime dhe shpëtomë nga njerëzit që më shohin si të huaj mes tyre, pasi në gjuhën e njerëzve unë u them atyre atë çka më thonë engjëjt. Eja dhe nxito, njerëzit më braktisën dhe më degdisën në skutat e harresës sepse nuk isha si ata, nuk isha i etur për të fituar para e as për të shfrytëzuar ata që janë më të dobët se unë. Eja tek unë o vdekje e ëmbël dhe mermë, sepse bashkëpatriotët e mi nuk kanë nevojë për mua. Puthmi buzët, këto buzë që nuk e kanë shijuar gjoksin e mbushur nga dashuria. Puthmi këto buzë që nuk e kanë shijuar puthjen e një nëne dhe as kanë përkëdhelur faqen e një motre, as buzët e një gruaje që vuan. Eja shpejt dhe përqafomë, o vdekje, e dashura ime!
Dhe atëherë në shtratin e vdekjes u shfaq hija e një gruaje me një bukuri njerëzore të jashtëzakonshme, veshur me një pallto të bardhë si dëbora tek mbante në dorë një kurorë zambakësh këputur në fushat qiellore.
Ajo iu afrua, e pushtoi dhe i mbylli qepallat që të mund ta shihte me syrin e shpirtit. Pastaj i la një puthje në buzë ku u shfaq një buzëqeshje kënaqësie.
Që nga ai çast dhoma u boshatis dhe mbeti veç një grumbull dheu dhe disa fletë të shpërndara nëpër cepat e errësirës. Gjenerata të tëra kaluan dhe banorët e qytetit jetonin në përgjumjen e mosmirënjohjes dhe të indiferencës. Kur më së fundi ata u zgjuan dhe me sytë e tyre vështruan lindjen e një agu të dijes, atëherë, në emër të poetit ngritën një statujë të madhe në mes të sheshit publik. Çdo vit tashmë ata kremtojnë kujtimin e tij. Ah, sa i paditur është njeriu!…
Poeti
Poeti është një hallkë që lidh botën që jetojmë me atë të nesërme. Eshtë një burim kristalin ku shkojnë të pijnë shpirtrat e etur. Poeti eshtë një pemë buzë lumit të bukurisë, me fruta të pjekura që shpirtrat e uritur duan. Eshtë një bilbil që kërcen nëpër degët e gjuhës dhe këndon këngë melankolike të cilat na ngjizin ngado në trup veç hijeshi e delikatesë. Poeti është një re e bardhë që shfaqet në agun e mëngjesit, e cila zmadhohet gjersa mbush qiellin duke ujitur pastaj lulet e fushës së jetës. Eshtë një ëngjëll i dërguar nga Zotat që tu mësojë njerëzve spiritualitetin. Eshtë një dritë e shndritshme që asnjë errësirë nuk arrin ta mundë, ku asnjë skutë nuk mund ta mbajë të mbyllur, një dritë të cilën Ishtar, hyjnia e Dashurisë e mban gjallë me vajin e saj, llampën e së cilës e ka ndezur Apolloni, hyjnia e muzikës.
Poeti është një vetmitar që vishet thjeshtë, që ushqehet me gjëra të brishta, që ulet mes natyrës për të mësuar krijimin, i cili përgjon qetësinë e natës duke pritur që shpirti të zbresë. Poeti është një mbjellës që mbjell farërat e zemrës së tij në lëndinat e ndjenjës në mënyrë që njerëzimi të ketë të korra të mira për tu ushqyer.
I tillë është poeti, jetën e të cilit ne nuk e njohim por që e njohim vetëm në çastin kur ai largohet nga kjo botë për të gjetur atdheun e tij suprem. Poeti është ai që u kërkon njerëzve veç një buzëqeshje të thjeshtë, është ai, fryma e të cilit ngrihet lart për të mbushur hapësirën e shpirtrave të bukur e të gjallë, ndërkohë që atij i refuzojnë strehë dhe shtroje.
Deri kur, o njeri, deri kur, o Univers, do të ngrini me kryeneçësi shtëpi për ata që kanë mëkuar tokën me gjak? Deri kur do ti ktheni shpinën atyre që më të mirën e vetvetes ia ofrojnë paqes dhe mirësisë? Deri kur do të bëni të lavdishëm vrasësit dhe ata që bëjnë të ulin kokat nën zgjedhën e skllavërisë, duke harruar ata që derdhin dritën në sytë e njerëzve të errësirës së natës që tu mësojnë shkëlqimin e dritës, ata që jetën e tyre po e kalojnë mes thonjve të mjerimit në mënyrë që ju të keni kënaqësinë të gëzoni lumturinë?
Ndërsa ju që jeni poetë, ju që jeni jeta e jetës, ju e keni mundur kohën, pavarësisht nga mizoria e tyre duke fituar kurorat, edhe pse me gjembat e mburjes së kësaj bote. Ju poetë keni mbretëruar ndër zemera dhe mbretërimi juaj është i pafund.
Zëri i poetit
Brenda zemrës time është forca që mbjell e grumbullon kallëza gruri që duajt e tyre dua t’ua dhuroj të uriturve. Dhe shpirti i jep jetë kësaj hardhie të vogël ku unë shtyp vilet e rrushit që të eturve tu jap të pijnë. Qielli e ka mbushur këtë llampë vaji dhe unë e ndez, e vendos në dritaren e shtëpisë, që kalimtarëve tu ndrisë udhën në errësirën e natës. I bëj këto pasi në sajë të tyre jetoj. Nëse ditët do më pengojnë dhe netët do m’i lidhin duart, atëherë do thërras vdekjen, pasi më mirë të vdesësh sesa te jetosh si një profet i mallkuar në kombin tënd dhe një poet i huaj në gjirin e kombit tënd.
Njerëzit janë të zhurmshëm dhe ashtu si stuhia unë psherëtij në heshtje sepse e di që furia e stuhisë do të pushojë e mbytur në humnerat e kohës, dhe përsa i përket psherëtimave, ato do të qëndrojnë aq gjatë sa do jetë dhe Zoti.
Njerëzit jepen pas gjërave të ftohta siç është dëbora ndërsa unë kërkoj flakën e dashurisë për ta pushtuar atë në gjoksin tim që ajo të më pushtojë e përpijë brinjët dhe të ma brejë barkun, pasi unë e kam kuptuar se gjërat materiale e vrasin njeriun pa e bërë të vuajë dhe se dhimbja e dashurisë e bën atë të jetojë.
Njerëzit ndahen mes tyre në komunitete dhe tribu që i përkasin vendeve dhe rajoneve të botës. Por unë ndjehem i huaj në një vend të vetëm. Pra gjithë tokën e ndjej si atdheun tim dhe njerëzimin si familjen time. Kam kuptuar se njerëzit janë aq të dobët sa është diçka meskine ti shohësh të ndahen mes tyre dhe se toka është aq e vogël sa është idiotësi ta ndash në mbretëri e principata.
Njerëzit bashkohen të shembin tempujt e shpirtit dhe ndihin njëri-tjetrin të ndërtojnë ngrehinat e trupit. Unë qëndroj në këmbë, i vetëm, dhe shpreh keqardhjen e kësaj skene funebre e megjithatë, brenda vetes dëgjoj zërin e shpresës dhe them: “Nisur nga dashuria që bën të jetojë zemrën njerëzore, përmes vuajtjes, padituria i mëson atij udhët e njohjes. Vuajtja dhe padituria ndihmojnë për një kënaqësi supreme dhe njohje të përsosur mes tyre, sepse dija e përjetshme nuk ka krijuar asgjë të kotë nën këtë diell.”
2.
Ndjej nostalgji të madhe ndaj vendit tim për bukurinë e tij, një dashuri të madhe për njerëzit dhe prekem nga fatkeqësitë e tyre. Megjithatë, nëse populli im do të ngrihej i nxitur nga ajo që ai e quan patriotizëm dhe sulmon një vend tjetër duke i plaçkitur të mirat e tij, duke vrarë njerëzit, duke bërë që fëmijët të mbeten jetimë dhe gratë vejusha, duke vaditur tokën me gjakun e bijve të tij dhe zhdukur rininë si kafshët e egra, atëherë unë do ta urrej vendin tim dhe banorët e tij.
I këndoj kujtimit të vendlindjes dhe kam nostalgji për shtëpinë ku u rrita. Megjithatë, nëse një kalimtar do shkonte të kërkonte strehë në atë shtëpi dhe ushqim tek ata që banojnë atje, dhe ata i refuzojnë strehën duke e përndjekur atë, atëherë këngën time do ta ktheja në një këngë funebër dhe nostalgjinë time në harresë, duke thënë: “Ajo shtëpi që nuk u jep strehë dhe ushqim atyre që kanë nevojë, më mirë të shkatërrohet dhe të kthehet në gërmadhë”.
Dashuria ime për vendlindjen është një fragment i dashurisë që kam për vendin tim dhe kjo dashuri është një parcelë e dashurisë për tokën e mëmëdheut. E dua këtë tokë se është një strehë paqeje e njerëzimit, se është shpirti i Hyjnisë mbi tokë. Njerëzimi i shenjtë është shpirti i kësaj hyjnie. Kjo ndjenjë humanizmi ngrihet nga rrënojat me trupin e mbuluar nga rreckat e derdh lotë të nxehta në faqet e tij të thara, thërret bijtë e tij dhe mbush ajrin dhe bimësinë duke rënkuar, ndërkohë që bijtë me këngët e tyre partizane nuk i shohin lotët por në të kundërt, shkëlqejnë armët.
Ky humanizëm vetmitar i kërkon ndihmë popullit por askush nuk e dëgjon. Nëse të paktën një njeri e dëgjon dhe do i afrohej, atëherë ai do ia thante lotët, do e ngushëllonte për fatkeqësinë dhe do ti thoshte: ”Lotët prekin vetëm të dobëtit!” Humanizmi është shpirti i hyjësisë mbi tokë. Kjo hyjësi përparon mes kombeve duke folur për dashurinë dhe treguar udhët e jetës, ndërkohë që njerëzit qeshin me fjalët e mësimet e tij. Eshtë kjo hyjësi që ka dëgjuar dikur biri i Nazaretit, të cilin e kryqëzuan, ashtu siç helmuan dhe Sokratin. Këtë hyjësi nënkuptojnë sot ata që kujtojnë mësimet e njeriut të Nazaretit e të Sokratit, duke deklaruar me zë të lartë përpara njerëzve emrin e kësaj hyjësie. Ata që s’mund ta vrasin, atëherë kënaqen duke u tallur. “Por tallja është më mizore dhe më e hidhur se sa të të bëjnë të vdesësh!”
Jeruzalemi nuk arriti dot ta vrasë njeriun e Nazaretit, as atë të Athinës, Sokratin, nuk e vranë dot, sepse ata mbetën gjallë përjetësisht. Tallja s’mund të bëjë asgjë kundër atyre që e kuptojnë njerëzimin dhe ndjekin hapin e hyjësisë, pasi ata kështu do të jetojnë gjithnjë.
3.
Ti je vëllau im dhe secili nga ne të dy është bir i të njëjtës Frymë të shenjtë e universale. Ti je njëlloj si unë sepse që të dy jemi të lidhur pazgjidhësisht, si dy trupa të gatuar nga e njëjta baltë e mirë. Ti je shoku im në udhën e jetës, ti je ai që më ndihmon të arrij thelbin e të vërtetës së fshehtë përmes reve. Ti je një qenie njerëzore dhe unë të dua vëllau im.
Thuamë çfarë dëshiron, sepse e Nesërmja do të gjykojë sipas fjalëve të tua të cilat do të jenë një provë e qartë para autoritetit dhe drejtësisë së tij.
Merr ç’të duash nga unë sepse ti s’do grabitësh veçse para ku një pjesë e tyre të takon, apo nga të mirat materiale që kam marrë e mbledhur për të kënaqur lakminë time. Ti meriton vërtet një pjesë të tyre, nëse të pëlqen.
Bëj ç’të duash me mua, por ti s’mund ta arrish të vërtetën time. Derdhe gjakun tim ose digje trupin tim por ti s’mund ta torturosh e të ma vrasësh shpirtin. Lidhmi duart e këmbët me zinxhirë dhe futmë në errësirat e frikshme të qelisë por ti s’mund ta burgosësh aspak mendimin tim, sepse mendimi im është i lirë si flladi që endet në hapësirë, pa kufij e pengesë.
Ti je vëllau im dhe unë të dua.
Të dua dhe kur i mbyllur në xhami, aty përkulur në tempullin tënd; dua dhe lutjen në kishën tënde. Ti dhe unë jemi bijtë e së njëjtës fe, asaj të shpirtit, të Frymës. Ata që udhëheqin degëzimet e kësaj feje janë si gishtërinjtë e bashkuar në dorën e hyjësisë që tregon përsosjen e shpirtit.
Të dua për dashurinë që ndjej ndaj së vërtetës. E vërteta tënde del nga arësyeja universale dhe verbëria më pengon ende ta shoh. Për mua ajo është e shenjtë pasi bën pjesë në aktet e shpirtit. E vërteta tënde në një botë të ardhme do të takojë atë timen dhe të dyja bashkë do mpleksen si psherëtimat e luleve dhe do të bëhen një e vetme, e njëjtë, si e vërtetë universale, po aq e përjetshme sa dashuria dhe bukuria.
Të dua edhe pse të shoh të dobët para të fuqishmëve mizorë, të shoh të varfër e nevojtar para pallatit të pasanikëve kurnacë. Kam qarë për ty dhe përmes lotëve të pashë të përqafur nga krahët e drejtësisë që të qeshte ty dhe përqeshte persekutorët e tu… Ti je vëllau im dhe unë të dua!
4.
Ti je vëllai im, të dua. Përse të bëjmë fjalë? Përse ti vjen në vendin tim dhe përpiqesh që të përulem që kështu tu pëlqejë prijsave që kërkojnë lavdinë, prijësve që duke folur në emrin tënd gëzohen dhe shfrytëzojnë përpjekjet e tua? Përse e lë gruan dhe të vegjëlit dhe ndjek vdekjen gjer në tokën e largët për gjeneralët? Për ata që mezi presin të bëhen të famshëm me çmimin e gjakut tënd dhe të nderohen me çmimin e trishtimit të nënës tënde? Vallë a është nder për një burrë që të vrasë vëllain e vet? Nëse është kështu le të ngremë një statujë në emër të Kainit dhe le ti këndojmë lavdisë së Anës.
Vëllai im! Thonë se instinkti i konservimit është rregulli kryesor i natyrës. Por unë kam konstatuar se ata që janë të pangopur për tu dalluar, të shtyjnë të çmosh sakrificën e vetvetes dhe arrijnë kështu tu venë lakun në fyt vëllezërve të tu. Thuhet gjithashtu se instinkti i jetës kërkon të dhunosh të drejtën e tjetrit. Por unë them se ruajtja e të drejtave të tjetrit është më e fisme dhe sublime se çdo akt tjetër njerëzor. Them gjithashtu se nëse ekzistencës time do ti duhej asgjësimi i tjetrit, atëherë më mirë të vdisja unë dhe nëse nuk gjej një njeri të ndershëm, të dashur dhe të pastër në shpirt që të më vrasë, atëherë do të doja ti jepja vetes fund me duart e mia para se të prek përjetësinë.
Vëllai im, egoizmi ka krijuar një rivalitet të verbër, ka krijuar shpirtin e klanit duke vendosur kështu pushtetin e klanit. Dhe ky lloj pushteti ka krijuar konflikte dhe skllavërim. Shpirti kërkon pushtetin e urtësisë dhe të drejtësisë mbi injorancën dhe shtypjen. Ajo e mohon pushtetin e forcës së shpatave dhe të thikave të cilat bëjnë që të mbretërojnë obskurantizmi dhe padrejtësia. Ky pushtet që ka shkatërruar Babiloninë, që shembi muret e Jeruzalemit dhe ndërtimet e Romës, ky pushtet ka krijuar gjakatarë dhe vrasës që njerëzit i cilësojnë burra të mëdhenj. Ky pushtet ka dhe shkrimtarët e vet që u thurrin lavde ndër libra emrave të tyre.
Poeti
Deri kur, o njeri, deri kur, o univers do të ngrini me kryeneçësi shtëpi për ata që kanë mëkuar tokën me gjak? Deri kur do ti ktheni shpinën atyre që më të mirën e vetvetes ia ofrojnë paqes dhe mirësisë? Deri kur do të bëni të lavdishëm vrasësit dhe ata që bëjnë të ulen kokat nën zgjedhën e skllavërisë, duke harruar ndërkohë ata që çojnë dritën në sytë e njerëzve mes errësirës së natës për tu mësuar shkëlqimin e ditës; ata që jetën e tyre e kalojnë mes thonjve të mjerimit që ju të keni kënaqësinë të gëzoni lumturinë?
Ndërsa për ju që jeni poetë, që jeni jeta e jetës, ju e keni mundur kohën pavarësisht nga mizoria e atyre duke fituar kështu kurorat edhe pse mes gjëmbash dhe mburrjes së botës. Ju poetë keni mbretëruar ndër zemra dhe mbretërimi juaj është i pafund.
Nga libri “Bredharaku” (“L’Errant”)
Bredharaku
Në një kryqëzim udhësh takova një njeri që kishte veç një kapele dhe një shkop e që një hije trishti e tregonte si një njeri të zymtë. Dhe unë i thashë: – Eja tek unë, o njeri. Të ftoj në shtëpinë time!
Dhe ai erdhi. Gruaja dhe fëmijët na pritën në pragun e shtëpisë. Ai u buzëqeshi dhe ata u gëzuan nga prania e tij. U ulëm rreth tavolinës dhe isha i lumtur që e kishim mes nesh, edhe pse ai kishte diçka të heshtur dhe të mistershme në vetvete.
Pas darke u mblodhëm rreth zjarrit dhe unë e pyeta rreth udhëtimeve të tij. Atë natë ai na tregoi shumë histori dhe po kështu edhe të nesërmen. Ajo që dua të them është se ai kishte një keqardhje për jetën e tij edhe pse kishte një butësi të jashtëzakonshme. Historitë e tij ishin mbrujtur nga ai pluhur i udhëve dhe nga ai durim i grumbulluar gjatë udhës së tij të gjatë.
Tre ditë më vonë kur ai na la, kishim përshtypjen se nuk ishte një njeri i ftuar që na kishte ikur por se ishte një nga të familjes që ishte në kopësht dhe ende s’kishte hyrë në shtëpi.
Rrobat
Një ditë Bukuria dhe Shëmtia u takuan buzë detit. Dhe njëra i tha tjetrës: “A lahemi?
Ato u xhveshën dhe shkuan e u krodhën ne det. Pak më vonë Shëmtia u kthye në breg dhe veshi rrobat e të Bukurës duke marrë pastaj rrugën e saj.
Bukuria që doli më vonë, kur nuk gjeti rrobat e saj, në hall se kishte mbetur e xhveshur, veshi atëherë rrobat e të Shëmtuarës dhe më pas vazhdoi rrugën.
Që nga ajo ditë burrat dhe gratë që i shikonin, i ngatërronin me njëra-tjetrën. Megjithatë, disa prej tyre pikasën fytyrën e të Bukurës dhe e njohën, edhe pse nuk ishte veshur me rrobat e saj. Të tjerë, duke vështruar fytyrën e të Shëmtuarës e njohën gjithashtu, edhe pse rrobat nuk e fshihnin dot para syve të të tjerëve.
Rrufeja
Një ditë stuhije një peshkop gjendej në katedralen e tij. Një grua jo e krishterë iu afrua një çast duke i thënë: “Unë s’jam e krishterë. A kam të drejtë që të shpëtoj shpirtin tim nga zjarri i ferrit?”
Peshkopi e vështroi në sy dhe iu përgjegj: “Pa u pagëzuar me ujin e shenjtë nuk ka shpëtim!”
Sapo mbaroi këto fjalë rrufeja ra mbi katedrale me një zhurmë të llahtarshme dhe atë e mbuluan flakët.
Njerëzit e qytezës nxituan drejt katedrales dhe arritën ta shpëtojnë atë grua por peshkopi ishte bërë shkrumb nga flakët që e kishin mbuluar.
Statuja
Diku mes kodrinave jetonte një njeri që kishte një statujë të gdhendur punuar nga një mjeshtër i vjetër. Ishte vendosur anash portës me fytyrën përmbys mbi tokë dhe dukej që njeriu as që interesohej për të.
Një ditë dikush kishte ardhur nga qyteti dhe kaloi pranë shtëpisë së tij. Ishte një njeri i ditur që kur pa statujën pyeti të zotin e shtëpisë nëse e shiste atë.
Tjetri nisi të qeshte duke i thënë: “Eh, e kush do ta blejë këtë gur të nxirë dhe të pisët? Apo Jo?…
Njeriu që kishte ardhur nga qyteti iu përgjegj: “Po ju jap një monedhë argjendi për këtë statujë!
Tjetri u habit dhe e ndjeu veten të lumtur.
Atëherë statujën e morën dhe mbi kurrizin e një elefanti e çuan gjer në qytet.
Shumë kohë më vonë i zoti i asaj shtëpie në kodër shkoi të vizitojë qytetin dhe duke shëtitur rrugëve, diku pa një grumbull njerëzish para një lloj dyqani ku një njeri në hyrje të saj thërriste: «Ejani dhe hyni të admironi statujën më të bukur dhe të habitshme të mbarë botës! Mjaftojnë vetëm dy monedha argjendi për ta parë këtë kryevepër mjeshtërore!»
Me të dëgjuar këtë njeriu i kodrinës pagoi dy monedha argjendi dhe hyri për të parë statujën. U habit kur dalloi se ishte statuja që kishte shitur më parë për një monedhë argjendi.
Vera e vjetër
Na ishte një njeri i pasur dhe ishte krenar që në qilarin e tij kishte plot verëra. Midis tyre kishte dhe një shtambë me vere të një viti shumë të mbarë që vetëm ai e dinte vlerën e saj, duke e ruajtur kështu për ndonjë rast të veçantë.
Një ditë ishte guvernatori i atij vendi që e vizitoi në shtëpi, por ai mendoi: “Jo, nuk do ta hap verën. Mendoj se ai nuk e njeh verën dhe s’do mund ta ndjejë aromën e vërtetë të saj. “
Më vonë princi i një vendi tjetër kaloi andej dhe qëndroi për darkë tek ai. Pasaniku e priti dhe mendoi: “Vera ime është mbretërore dhe s’është për një princ të vogël“. Edhe ditën e dasmës së nipit të tij, ai mendoi: “Jo, kjo verë s’ka pse tu serviret të ftuarve të tij. “
Vitet kalonin dhe plaku i pasur vdiq. E mbuluan me dhé siç mbulohet çdo lloj fare apo bulbi. Ditën e varrimit, bashkë me verërat e tjera morën dhe atë poçe, e cila iu servir fshatarëve fqinjë. Askush nuk e njihte moshën e saj. Për ta, ajo që hidhej në gotë ishte veçse verë…“
Një bredharak tjetër
Një ditë takova një udhëtar. Edhe ai sikur ishte me kokën në erë. Ai më tha: “Unë jam një bredharak dhe shpesh kam përshtypjen sikur eci në tokë midis pigmeve. Dhe meqë ata janë me shtat të vogël dhe koka ime i kalon 70 “kude“ atëherë kokat e tyre, koka ime sjell në mendje veç mendime të larta dhe të lira. “
“Në të vërtetë unë nuk eci midis njerëzve por sipër tyre dhe ajo çka ata mund të shohin nga unë janë gjurmët e hapave të mia nëpër fushat e mëdha. “
“Shpesh i kam dëgjuar të diskutojnë dhe të grinden mbi formën dhe madhësinë e gjurmëve të mia. Disa thonë: “Janë gjurmë të një mamuthi që ka përshkuar tokën në kohra shumë të largëta. “
Disa të tjerë shtojnë: “Jo, janë gjurmë meteoritësh që kanë rënë nga një yll i largët“.
Por ti miku im, ti e di fort mirë që s’janë gjë tjetër veç gjurmët e një bredharaku. “
Aforizma
Disa aforizma nga libri i tij ”Le sable et l’écume” (”Rëra dhe shkuma”)
* * *
”Tu es libre devant le soleil du jour, et libre devant les étoiles de la nuit.
Et tu es libre lorsqu’il n’y a ni soleil, ni lune, ni étoile.
Tu es même libre lorsque tu ferme les yeux sur tout ce qui existe.
Mais tu es l’esclave de la personne que tu aimes parce que tu l’aimes,
et l’esclave de la personne qui t’aime parce qu’elle t’aime.”
”Ti je i lirë para diellit të ditës dhe i lirë para yjeve të natës.
Je i lirë dhe kur nuk ka diell, as hënë, as yll.
Madje je i lirë dhe kur mbyll sytë mbi gjithçka që ekziston.
Por ti je skllav i njeriut që do sepse ti e do,
dhe skllav i njeriut që të do sepse ai të do.”
* * *
”Si l’hiver disait: ”Le printemps est dans mon cœur”, qui pourrait croire l’hiver?
Nëse dimri do thoshte: ”Pranvera është në zemrën time”, kush vallë do ta besonte?”
* * *
”Si la Voie lactée ne se trouvait pas en moi,
comment aurai-je pu la voir ou la connaître?”
”Nëse Udha e Qumështit nuk gjendet tek unë
si do mund ta gjeja dhe ta njihja?”
* * *
”Les arbres sont des poèmes écrits par la terre sur le ciel.
Nous les abattons et les transformons en papier
afin de pouvoir y inscrire notre vide.”
«Pemët janë poema që toka i shkruan mbi qiell
Ne i presim dhe i transformojmë në letër
që të mund të shkruajmë në të boshllëkun tonë.
* * *
“Le Paradis est là, derrière cette porte, dans la piece voisine;
Mais je n’ai pas la clef.
Peut-être l’ai-je tout simplement égarée. “
“Parajsa është aty, pas portës, në dhomën ngjitur;
por unë nuk kam çelës.
Ndoshta thjesht e kam humbur.”
* * *
”Un jour en regardant une femme, je vis sur son visage
tous les enfants qui n’étaient encore pas nés.
Et en me regardant, une femme reconnut sur mon visage
tous mes aïeux qui étaient morts avant qu’elle-même ne fût née.”
”Një ditë duke vështruar një grua, pashë në fytyrën e saj
gjithë fëmijët që ende nuk kishin lindur.
Dhe një grua duke më vështruar, njohu në fytyrën time
gjithë të parët e mi që kishin vdekur para se ajo të kish lindur. ”
* * *
”Les fleurs du printemps sont les rêves de l’hiver
racontés au petit déjeuner à la table des anges. ”
”Lulet e pranverësjanë ëndrrat e dimrit
që i tregojnë në mëngjes në tavolinën e ëngjëjve.”
* * *
”Éveillés, ils me disent: “Toi et le monde où tu vis n’êtes
qu’un grain de sable sur le rivage infini d’une mer infini.”
Et dans mon rêve, je leur dis: ”Je suis la mer infinie,
et tous les univers réunis ne sont que grains de sable sur mon rivage. ”
”Të mënçurit më thonë: Ti dhe bota në të cilën jeton
nuk jeni veçse një kokër rëre në bregun e pafund të një deti të pafund. ”
Dhe në ëndrrën time unë thashë: Jam deti
dhe gjithë universet bashkë nuk janë veçse grimca rëre në bregun tim.”
* * *
“La première pensée de Dieu fut un ange.
Le premier mot de Dieu fut un homme. ”
”Mendimi i parë i Zotit ishte një ëngjëll.
Fjala e parë e Zotit ishte një njeri.”
* * *
“La poésie n’est pas l’expression d’une opinion.
C’est une chanson qui s’élève d’une plaie qui suinte
ou d’une bouche qui surit. ”
”Poezia nuk është shprehja e një mendimi
është një këngë që ngrihet nga një plagë që rrjedh
ose nga një gojë që buzëqesh.”
* * *
“Les mots sont éternels.
Tu devrais les dire ou les écrire avec la conscience de leur éternité.”
”Fjalët janë të përjetshme.
Ti duhet ti thuash ose ti shkruash, duke ditur përjetësinë e tyre. ”
* * *
”On dit que lorsque le rossignol chante son amour,
il se perce la poitrine avec une épine.
Il en est de même pour nous tous.
Comment pourrions-nous chanter autrement? ”
“Thonë se kur një bilbil i këndon dashurisë së tij
ai e çpon krahërorin me një gjemb.
Kështu ndodh me të gjithë ne.
Si mund të këndojmë ndryshe?
