By 
Thirrja që historia kërkon të rikthejë në vëmendje dhe sfidat e politikës së sotme
Ish deputeti i Elbasanit, njëkohësisht eksponenti i Partisë Socialiste, nuk i është larguar asnjëherë aktualitetit të Shqipërisë duke e patur në qendër të vëmendjes edhe në statuset e tij, politikë bërjen dhe Tiranën zyrtare. Në fakt, inteligjenca e tij i kalon kufijtë e një politikani të sotëm ku ai në jo pak raste i ka të krahasuara situatat me leximet e tij, autorët e preferuar apo edhe personazhet karizmatik.
Viti elektoral është në përgjithësi mjaft i gjatë në Shqipëri, ku sigurisht jo pak shqiptarë mbeten të papërfshirë apo të panjohur me të rejat e çdo fushate. Sigurisht që edhe për z. Dedja, ky është një fakt i pamohueshëm, të cilën e ndjek me vigjilencë nga Toronto. Janë jo pak të rralla rastet kur ai jep një opinion tijin në distancë, sikur për të tërhequr vëmendjen që kam gjithmonë një këshillë për t’ju dhënë.
Një ish-artist, sot preferon të zhvillojë këtë karrierë që u pat edukuar në fëmijërinë e tij. Komuniteti shqiptar në Kanada, prej kohësh ka patur nevojën e një intelektuali të rrahur me zhvillime të ndryshme ndaj edhe z. Dedja është pjesë e mjaft aktiviteteve kreative në Toronto e më gjerë.
Taulant Dedja do të vij sot me një intervistë ekskluzive për të na rrëfyer më shumë për jetën e tij të re, dhe çfarë ka mbetur nga kontributi i tij politik në Tiranë.
Z. Dedja, faleminderit që pranuat të ndanit pak kohë me ne. A mund të na tregoni cila është jeta juaj kanadeze ?
Është kënaqësi që më jepet mundësia të komunikoj me një media shqiptare të metropolit të Kebekut. Në fakt, Montreali është qyteti i parë kanadez ku kam jetuar dhe kaluar 6 vite të rëndësishme të jetës time. Pra, mbetet “mon premier amour” për shumë arsye. Mbi të gjitha, për shkak të ngjashmërisë me qytetet evropiane … është qytet me të vërtetë me sharm shumë të veçantë. Aty punova dhe studiova paralelisht dhe eksperienca mbetet unikale. Për t’ju përgjigjur drejtpërdrejt pyetjes tuaj, mund t’ju them shkurtimisht që jeta ime kanadeze është e njëjtë me atë të qindra e mijëra emigrantëve shqiptarë që janë vendosur këtu prej vitesh. Dihet që atdhe i dytë nuk të bëhet asnjë vend tjetër, siç edhe dihet që jeta këtu është shumë intensive dhe me shumë sfida. Natyrisht, si vend klasik emigrantësh dhe shtet multikultural, Kanadaja ofron shumë oportunitete integrimi. Ndihem mirë me punën që bëj dhe e veçanta e saj, është se jam në kontakt të përditshëm me njerëz nga komunitete të ndryshme. Një pjesë të rëndësishme të kohës, përveç kontributit modest në jetën komunitare, ndjekjes së aktiviteteve kulturore dhe artistike apo udhëtimeve, (këtu ka kaq shumë vende për të vizituar sa edhe një jetë ndofta nuk mjafton), ua kushtoj kontakteve me shokë dhe miq e të afërm. Në fakt ndihem fatlum sepse këtu jetojnë shumë bashkatdhetarë me të cilët jeta më ka lidhur qysh fëmijë, në shkollë apo më vonë në punë, sikurse kam njohur dhe shumë miq të rinj, çka më bën ta konsideroj veten shumë “të pasur”. E kemi këtu një “Shqipëri të vogël” …
Si e shihni ju komunitetin shqiptar? A është ajo një diasporë që ka zë?
Po të krahasohet me komunitetet e tjera, (le të themi grekët apo italianët), komuniteti shqiptar konsiderohet relativisht i ri. Megjithatë jemi një komunitet vital, i cili ka bërë hapa gjigante për sa i takon integrimit. Kemi këtu me qindra e mijëra profesionistë, të cilët na bëjnë të krenohemi me arritjet e tyre në karrierë, apo sipërmarrës të guximshëm që kanë ndërtuar biznese shumë të suksesshme. Ajo çka na dallon, është gjithashtu investimi në shkollimin e fëmijëve, çka garanton vitalitetin në vazhdimësi. Natyrisht, diaspora shqiptaro-kanadeze, do të marrë më shumë “zë” nëse emigrantëve do t’u garantohet dhe e drejta e votës në vendet ku janë. Një element tjetër që do doja të vija në dukje, është dhe organizimi në shoqata i komunitetit tonë. Tashmë ka një eksperiencë të krijuar me kontribute të prekshme e të rëndësishme, e cila natyrisht në raport me kohën duhet të kalojë në një stad të ri cilësor. Mendoj se është momenti për të krijuar një forum të përbashkët, le ta quajmë “Kongresi shqiptaro-kanadez”, forum që do të sillte më shumë “zë” përfaqësimi brenda shoqërisë kanadeze por edhe që do të harmonizonte më mirë aktivitetin komunitar, në radhë të parë në shërbim të ruajtjes së identitetit tonë etnik dhe kulturor. Shpresoj gjithashtu që në të ardhmen, falë angazhimit të të gjithë aktorëve, të kemi në Toronto dhe në Montreal qendrat komunitare shqiptare, ose thënë ndryshe “Shtëpinë e shqiptarëve” nën shembullin e komuniteteve të tjera që tashmë i kanë ato. Po kështu, shpresoj që Toronto, nën shembullin e Montreal-it, ku u vendos monumenti i Shenjtores Nënë Tereza, të realizojë në një të ardhme të afërt, projektin e memorialit kushtuar prezencës se komunitetit shqiptar në metropolin kryesor kanadez. Idetë janë debatuar tashmë dhe ç’është më e rëndësishmja, sipërmarrës të fuqishëm ekonomikisht të komunitetit tonë, kanë shprehur gatishmërinë për të mbështetur realizimin e këtij projekti madhor.
Po situata politikë në Shqipëri? A ndryshon ajo kur e sheh nga përtej oqeanit?
Situata politike në Shqipëri është ajo që e njohim të gjithë. Është humbur shumë kohë dhe energji me konflikte dhe duhet rendur për ta fituar kohën e humbur … Tani, falë internetit e marrim informacionin krejt të freskët. Natyrisht nga larg, perceptimi është i ndryshëm. Gjërat shihen me gjak më të ftohtë dhe më me neutralitet, të paktën kështu me ndodh personalisht. Për mua, nuk ka rëndësi se kush është ne mazhorancë atje, por rëndësi ka se çfarë bëhet për progresin ekonomik, social dhe infrastrukturor. Sfida e çdo qeverie atje, është reduktimi i varfërisë (burimi i të gjithë të këqijave) dhe integrimi infrastrukturor i gjithë territorit. Nuk mund te jem indiferent ndaj politikës, jo sepse kam qenë pjese aktive e saj për rreth 15 vjet, por sepse Shqipëria është atdheu im, dhe dëshira ime ashtu si e gjithë bashkatdhetarëve këtu është që ai vend të prosperojë e të mos “prodhoje” më emigrant, ose të paktën të “prodhoje” sa më pak të jetë e mundur. Dëshira jonë është që ai vend të bëjë sa më shumë progres e të renditet në krah të kombeve më të përparuara europiane. Shqipëria eshte e bekuar për nga natyra dhe pozita gjeografike … Unë shpresoj që politika të jetë gjithnjë e më shumë bashkëpunuese. Gjithmonë në biseda marr shembullin e Zvicrës, ku prej 60 vitesh e djathta dhe e majta qeverisin bashkë (në bazë të asaj që ata e quajnë “Formula magjike”). Në atë vend, progresi nuk lidhet me emra individësh por lidhet me soliditetin dhe efikasitetin e sistemit. Unë besoj që me më shumë atdhetarizëm, Shqipëria mund të arrijë një ditë të bëhet “Zvicra e Ballkanit” … ndofta dukem shumë ëndërrimtar… por këtë kanë ëndërruar dhe Rilindasit (Sami Frasheri), apo dhe Ati themelues i shtetit shqiptar Ismail Qemali … dhe kishin shumë të drejtë !
Partia Socialiste i vë vulën mandatit të dytë në qeverisjen e Shqipërisë, si e komentoni ju fitoren?
Fitorja e PS-së ishte e pritshme. Uroj ta administrojë mandatin me mençuri. Ajo që do të dëshiroja gjithashtu nga mazhoranca është më pak populizëm dhe më shumë punë konkrete për reformat, sidomos për konsolidimin e një administrate profesioniste të pandikuar nga politika. Në të njëjtën kohë, shpresoj që edhe opozita e djathtë të ringrihet e të riformatohet, sepse pa opozitë të konsoliduar demokracia mbetet e cunguar. E theksoj edhe një herë, progresi i vendit arrihet vetëm me bashkëpunim të të gjithë faktorëve politike sikurse mendoj që duhet të kthehemi tek sistemi mazhoritar i zgjedhjeve, për të minimizuar rolin e Njësh-it në hartimin e listave të kandidatëve për deputetë.
Cilat janë kujtimet që ruani nga karriera juaj dhe si është marrëdhënia me aktorët e politikës? Po nëse kryeministri ju sjell një ftesë, a do të ketë një rikthim tuajin?
Marrja me politike për mua i takon të kaluarës dhe nuk kam ndërmend t’i rikthehem vendimit të para 8 viteve për t’u tërhequr prej saj. Mendoj se 15 vite aktive janë të mjaftueshme. Elitat politike duhet te rigjenerohen. Por, sa herë të më jepet mundësia, do të kontribuoj për të mirën e vendit tim, gjithmonë jashtë politikës, sikurse do t’u mbetem përjetësisht mirënjohës qytetarëve të Elbasanit që më besuan dy herë mandatin e deputetit. Për sa i takon kryeministrit, ai mbetet shok i imi nga vitet e adoleshencës dhe i studimeve, si dhe bashkëpunëtor në politikë në një periudhë të mëvonshme, veçanërisht kur ai drejtonte Bashkinë, ndërsa unë Prefekturën e Tiranës. Kam qenë mbështetës i tij pa rezerva pas dorëheqjes se Fatos Nanos dhe në Kongres kam numëruar nga kutia e votimit votat kur ai u zgjodh në krye të PSSH-së në vitin 2005, periudhë kur ne dolëm në opozitë … Më vonë rrugët tona u ndanë për çështje vizionesh në lidhje me mënyrën e drejtimit të partisë si dhe për faktin se unë mbështeta Nanon për president në vitin 2007. Fundi i “Sagës” së atëhershme dihet… Për mua, Edi Rama, sot është kryeministri i Shqipërisë dhe e respektoj si cilindo tjetër që e ka kryer apo do ta kryejë këtë funksion duke dëshiruar që ai të bëjë më të mirën për vendin dhe qytetarët e tij.
A vëreni ju dallimet mes fushatave ne Shqipëri dhe në Kanada? A mendoni se është një model që duhet ndjekur?
Ajo që për mua e bën të ndryshme Kanadanë nga Shqipëria, është se votuesit (përveç stafeve politike që janë një numër i vogël dhe ligjërisht i përcaktuar), nuk e lidhin fatin e tyre për punësim me forcat politike. Dhe besoj se kjo flet shumë… Po shtoj këtu dhe faktin që niveli më i lartë teknik në administratë janë zv. ministrat, personat realisht përgjegjës për drejtimin e dikastereve. Ndofta në një intervistë tjetër mund të flasim në detaje për mënyrën se si bëhet politikë këtu … sepse edhe ajo ka anën e saj “të errët” ….
A është z. Meta një zgjedhje e zgjuar? Cili është përkufizimi juaj për figurën e presidentit?
Unë e kam vlerësuar dhe mbështetur qysh në momentin e votimit nga Parlamenti zgjedhjen e z. Ilir Meta në krye të shtetit. E njoh personalisht dhe kam bashkëpunuar nga shumë afër me të në vite shumë të vështira, kur ai fare i ri mori përsipër drejtimin e qeverisë me 1999, pasi kishte kryer funksionin e zv.kryeministrit në qeverinë “Majko”. Ilir Meta është një politikan që ka pas vetes 25 vjet eksperiencë politike dhe ka kaluar të gjitha shkallët e karrierës për të qenë kryetar i shtetit. Ndryshe nga herë të tjera, ai ndodhet në atë funksion jo si rezultat i kulisave apo i “pazareve” të tavolinave mes 2-3 personash, por si rezultat i “aseteve” të veta politike të fituara me shumë vullnet e këmbëngulje. Dhe atë e votuan deputetët e LSI-së dhe të PS-së, me në krye kryeministrin Rama. Kujtoj që pa mbështetjen e Metës kur ishte kryeministër, Edi Rama nuk do ishte bërë kurrë kryetar i Bashkisë së Tiranës në vitin 2000. Pa mbështetjen e vazhdueshme të Metës, ai nuk do të ishte sot atje ku është. Në këndvështrimin tim, Ilir Meta është një ndër tre figurat më të rëndësishme të së majtës në këto 27 vjet, krahas Fatos Nanos dhe Pandeli Majkos (Edi Rama është deklaruar përtej të majtës dhe të djathtës, pavarësisht se sot drejton PS-në). Ilir Meta është njeri me inteligjencë të veçantë dhe vullnet të jashtëzakonshëm. Pragmatizmi i tij ka ndihmuar kapërcimin e shumë situatave delikate politike. Pas zgjedhjes si President, ai është veçanërisht i sulmuar, por cili politikan ka mbetur pa u sulmuar në këto vite? Cili politikan nuk është përfolur në këto vite në një mënyrë ose në një tjetër? Cili politikan nuk ka bërë gabime në këto vite? Askush. Ilir Meta nuk është jashtëtokësor. Ai është produkt i politikës shqiptare të tranzicionit dhe për mua mbetet një administrator shumë i zoti dhe me shumë kuraje e aftësi vendimmarrëse në situata shumë delikate. Për këto cilësi, unë flas me eksperiencë të përjetuar ndaj dhe mendoj që ai pa diskutim do të luajë një rol të rëndësishëm në favor të reformave dhe stabilitetit politik aq të domosdoshëm për Shqipërinë.
Bisedoi: Blerina Ruka
