Në librin e tij “S/Z” (1970), Roland Barthes argumentoi se shënjuesit mund të grupohen në pesë kode narrative që “gërshetohen” së bashku për të formuar historinë.

Kodi hermeneutik/ enigmatik dhe kodi proairetik/ veprim ofrojnë kronologjinë e brendshme të rrëfimit,

– Kodi semantik, simbolik dhe i referencës (kulturore) funksionojnë në nivel konotativ dhe i japin thellësi tregimit.

Teoricieni francez tregoi se si “rendi gradual i sekuencës narrative” ishte si shumë nota që bashkoheshin në një “melodi”.

Le të shohim me anë të këtyre kodeve tregimin e Koliqit, Kumbulla përtej murit.

Kodi hermeneutik/ enigmatik – Një kod enigmë është një mister brenda një teksti që nuk na i jep përgjigjet menjëherë. Kur një shkrimtar fsheh qëllimisht informacionin nga audienca për të lënë një pikë fabulës të pashpjeguar, ai po përdor një kod hermeneutik. Na mbetet të krijojmë interpretimin tonë të ngjarjes ose të pyesim se si mund të zgjidhet më vonë në histori. Barthes u shpreh se shkrimtarët mund të përdorin “kurthe” dhe “përgjigje të pjesshme” përpara se audienca të mësojë të vërtetën dhe të arrijë një përfundim të kënaqshëm të narrativës. Këto të dhëna joshëse dhe kurthe zbavitëse vonojnë zgjidhjen dhe na mbajnë të angazhuar në tekst.

Ndiehej si nji marrje fryme e gjanë bimësh, nji aht i thellë bimuer tue u përhapun nëpër at heshtim ari. Lëshojshin hije anave hardhijat e rrëfatuna në huj të tyne me gjethë stërpikë në gur kali, ndërmjet të cilve lavireshin vilet e rrushit ende të bleruna e të pashejuna e në midis pemët rresht e rresht, zerdelia, pjeshka, dardha, molla, ftoj, kumbulla. Asaj hije i jepte ngjyrë të bruzët ari i diellit me feksime plot gjallni. Kumbullat deng me kokrrat të pjekuna s’mungojshin aty në kopësht. Por sytë e Lecit, si të tërhjekun prej nji fuqije shortare, kërkuen nji kumbull përtej murit. Ishin dhjetë vjet, e ma ndoshta, qi s’e shifte at mur. Nji mur i vjetër jo fort i naltë, i nxim prej kohet, me gëlqere gjithkund të rame. Ngjyra e atij muri e bante Lecin me andrrue.

Midis këtyre pemëve të shumta, çfarë vendi zë kumbulla përtej murit? Pse ngjyra e murit e bënte personazhin të ëndërrojë? Si audiencë, supozojmë se ky mister do të zgjidhet në një moment. Nëse nuk është kështu, audienca potencialisht do të jetë e irrituar. Nga ana tjetër, nëse misteri zbulohet shumë shpejt (ose nëse audienca është në gjendje ta zgjidhë shumë shpejt!), atëherë ata mund të zhgënjehen.

Kodi proairetik/ veprimi – Pjesë të një tregimi që lidhen me gjërat që ndodhin. Tashmë e dimë se një tregim është renditja e ngjarjeve në një rend koherent dhe kuptimplotë. Kodet proairetike janë pika të fabulës të cilat shkaktohen nga ngjarje të mëparshme dhe çojnë në veprime të tjera. Shkrimtarët krijojnë një lloj tensioni të këndshëm duke e bërë audiencën të pyesë se si do të zgjidhet ngjarja.

Pa peshue mirë veprën e vet, kërceu prej majes s’murit në kopësht të huej.

Personazhi hidhet nga muri. Çfarë do të ndodhë tani? Ky kod, së bashku me kodet e enigmës mund të krijojnë një suspansë të konsiderueshme: ai që u hodh në kopshtin e huaj nuk është një fëmijë, por një i rritur, i shkolluar nëpër shkolla evropiane.

Kodi semantik – Diçka brenda një teksti që do të thotë diçka, shpesh kuptime të shumëfishta. Pra, mund të ketë shumë kuptime brenda një teksti të vetëm. Barthes argumentoi se disa shenja në vend që të punonin thjesht në një nivel denotativ, mbajnë konotacione përtej përkufizimit të tyre bazë.

Ndoshta kamba e tij s’e shkelte për të parën herë at bar t’imtë, të butë, plot lajle rrezesh e hijesh. I kuj ishte ai kopësht? Ai s’donte me mendue. U lëshonte në rrjedhë të trillit qi e kapi. Eci kadalas si të dronte se po zgjon dikë të fjetun n’at paq të kulluet ku amnija e tokës lumnonte ndër pemë qi piqeshin në diell. Shëndronte hapat me ndrojtje, si ai vjedhsi qi i avitet tue u matë teshës lakmue kahmot. Po, vjedhës… E varun, n’ata gemba të dendun, në heshti të mysterëshme, ku zanin ma të naltë e lëshonte tufa e jeseminave në erë të vet, derdhë këtej nga kopshti i dajave, pezull n’at gjysmaterr t’ambël ku hija e drita putheshin dashunisht, si dy motra bashkue në nji mall të dridhun, rrinte degërmija qi mërtisi dikur fytyrën e Fmijnis. At degërmi zbriti me pushtue… Jo vjedhës, s’ishte… Përkundrazi, dikush qi flente n’at kopësht i kish vjedhë dishka të çmueshëm në shpirt…

Kush e ka vjedhur?

Kodi simbolik – Një pjesë e një teksti që “qëndron” ose nënkupton diçka tjetër. Kodet simbolike përkufizohen më së miri si mjete tematike ose strukturore.

Hyni në nji oborr, krejt në hije, plot freski, ku ndieu nji ndije të papritur flladitjeje. Gryka e pusit, sjellë motit nga Venediku, edhe lugu ngjat saj, ndritëshin të bardhë në nji skaj. Limoj n’arkë të ngjyeme në të blerë e lule në saksija e shimshirë shatorr e mbushëshin oborrin e ngushtë…

Zonja e shtëpis këthei me nji tabake ndër duer. I vuni para nji çini reçel. – Asht i bamë me kumbullat e tuja – tha me at za të ri qi djalit i dukej se buronte nga kalesa e largët. Kuptonte plaka se, tue i a paraqitë at çini me reçel kumbullash, t’atyne kumbullave, kryente nji vepër poezije shum të hollë e të njomë? Ai reçel kishte nji vlerë të madhe symbolike, n’at mbasdite në të cilën gjithënji shpirti i tij përkundej në mall të nji moshe së humbun.

Studiuesit kanë parë nëntekstin psikanalitik te ky tregim, gjë që i ka shtyrë ata të gjejnë shumë simbolika të seksualitetit në fragmentet e tij.

Barthes sugjeroi se kodet simbolike janë një “betejë” midis shenjave të kundërta. Kur vendosen së bashku në një histori, të kundërtat binare ndihmojnë në theksimin e ndryshimit midis personazheve ose mjediseve që përfaqësohen. Është përdorimi i qëllimshëm i antitezës nga shkrimtari që i ngre shenjat në kode simbolike. Këtë mund ta kërkojmë te dallimet e moshave: kur personazhi mashkull ishte fëmijë, personazhi femër ishte nuse; kur personazhi mashkull ishte në moshën e prag burrit, personazhi femër ishte plakë.

Kodi i referencës – Ky është rasti kur një pjesë e tekstit i referohet diçkaje jashtë tij. Shumë tregime aludojnë në koncepte dhe ide që ekzistojnë jashtë tekstit. Në mënyrë që këta shënjues të deshifrohen plotësisht nga audienca, ai informacion duhet të jetë pjesë e kornizës sonë të njohurive. Këto kode kulturore përfshijnë referenca historike, sociale, psikologjike ose letrare. Kjo supozon se audienca ka njohuri për çfarëdo gjëje të cilës i referohet teksti dhe është e lidhur ngushtë me intertekstualitetin. Meqë përmendëm psikanalizën, kërkohet shumë njohuri për të kuptuar plotësisht çdo referencë, por audienca mund t’ia dalë nëse e lexon atë si një histori me shumë enigma dhe kode simbolike. /Palimpsest/