By 
Dr. Adriana Fishta Bejko, Ambasadore e Kombit, Sekretare e Pёrgjithshme e Kёshillit Koordinues tё Diasporёs, mësuese e Gjuhës Shqipe në Kanada, rrëfen ekskluzivisht për gazetën DIELLI, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, ruajtjen e identitetit, gjuhës, kulturës dhe traditës shqiptare në Kanada nëpërmjet mësimit të gjuhës shqipe.
SI ORGANIZOHET DHE FUNKSIONON MËSIMI I GJUHËS SHQIPE NË KANADA
Si unё ashtu edhe kolegёt e mi tё nderuar qё punojnё pёr ruajtjen e gjuhёs sonё u jemi shumё mirёnjohёs bashkёkombёsve tanё qё n’a japin njё besim tё tillё duke shtuar emrat tonё nё listёn shumё dinjitoze tё Rilindasve tanё qё luftuan pёr kёtё gjuhё “perёndije”. Ne e kemi marrё kёtё detyrё me shumё pёrgjegjёsi dhe seriozitet, megjithёse jemi tё bindur qё nuk ёshtё e lehtё pёr shumё arsye – shkollave shqipe nё diasporё u mungon njё strukturё e unifikuar shkencore, didaktike dhe linguistike pёr faktin qё deri tani pёrvoja ka qenё, pa dyshim, mbi baza patriotike por amatoreske, dhe me shumё “folklorizёm” nё mёsimdhёnie, plane mёsimore, tekste etj.
Vihet re njё mungesё e theksuar bashkёpunimi nё mes tё institucioneve pёrkatёse nё tё dy vendet tona, Shqipёri dhe Kosovё. Qeveritё tona kanё tendencёn t’i marrin gjёrat pak “shtruar”, por koha nuk pret; gjёndja e mёsimit tё gjuhёs shqipe nё diasporё ёshtё laramane, mёsimi i shqipes nё shumё raste nuk ёshtё prioritet pёr prindёrit, etj. Tё gjitha kёto e bёjnё njё rrezik real asimilimin e brezit tё dytё dhe brezit tё tretё tё fёmijёve tanё. Duke u mbёshtetur nё sa mё sipёr, edhe shkollat shqipe nё Kanada (atje ku ekzistojnё) janë kryesisht falё dёshirёs sё mirё tё bashkёatdhetarёve patriotё tё cilёve u qan zemra pёr vendin Amё dhe gjuhёn tonё. Situata ёshtё shumё e ndryshme nё provinca tё ndryshme tё Kanadasё. Pёr shёmbull, nё Ontario, gjuha shqipe konsiderohet si gjuhё e dytё dhe qeveria u siguron edhe lokalin edhe i paguan mёsuesit e gjuhёs shqipe. Por nё nёntё provincat e tjera qeveria Kanadeze nuk jep asnjё lloj mbёshtetje dhe ҫdo gjё organizohet nga shoqatat Shqiptaro-Kanadeze.
QYTETET KU MËSOHET SHQIP DHE KURRIKULAT MËSIMORE
Nga informacionet jo shumë të sakta qё kam, di qё shkolla ka nё disa qytete nё Ontario, nё Calgary, nё Halifax, nё Winnipeg, nё Regina, por fatkeqёsisht nё disa qytete tё tjera shoqatat me gjithё pёrpjekjet e tyre janё detyruar t’i mbyllin shkollat pёr mungesё pjesmarrje. Ky ёshtё njё fakt shqetёsues qё po e hasim jo rrallё nё Kanada. Mund tё flas mё konkretisht pёr shkollёn tonё nё Calgary. Shkolla shqipe “Foleja e Shqiponjave” nё Calgary ёshtё organizuar mbi baza shkencore dhe didaktike nga mё tё mirat dhe ka njё mbёshtetje tё mrekullueshme nga bordi i shoqatёs me kryetar Ilir Kuqin. Puna e shkollёs drejtohet nga njё bord me bashkëatdhetarё tё mrekullueshёm dhe tё specializuar nё fushёn e arsimit, tё cilёt marrin pjesё nё kёtё forum pёr tё shërbyer dhe jo pёr fjalё boshe. Bashkёpunimi model i kёtij bordi ka sjellё si rezultat faktin qё ne punojmё me njё Plan Mёsimor Kornizё tё detajuar pёr ҫdo javё dhe temё mujore, Librin e Prindit, Librin e Mёsuesit, Gazetёn e Shkollёs, etj. Pra, pavarёsisht se numri i nxёnёsve ёshtё i vogёl, struktura ёshtё e kualifikuar si pёr njё shkollё me 500 fёmijё. Edhe shkolla jonё po e vuan mungesёn e interesit tё prindёrve dhe sidomos kёto kohёt e fundit. Gjёndja e Covid-19 n’a detyron qё pёr kёtё vit mёsimi tё bёhet online dhe ne tё jemi krijues nё mёsimdhёnie. Risitё pёr kёtё vit janё:• Mёsimdhёnie cilёsore dhe me synime pedagogjike e gjuhёsore tё matshme dhe tё qarta nё kushtet e mёsimit online;• Si rezultat i sponsorizimit tё shkollёs nga dyqani BestBuy, qё n’a sjellё kompjutera, softwere dhe vullnetarё, do t’a kthejmё mёsimin nё baza digjitale, fakt qё do tё tёrheqё mё shumё fёmijё dhe do tё japё rezultate mё tё mira.• Mёsuesit do tё pёrgatisin plane mёsimore tё detajuara dhe me objektiva tё qarta pёr ҫdo orё mёsimi dhe do tё shfrytёzojnё platforma digjitale si “school me” etj.
MËSIMI I GJUHËS SHQIPE SI FORMË E RUAJTJES SË IDENTITETIT KOMBËTAR TË SHQIPTARËVE NË KANADA
Ruajtja e identitetit ёshtё e lidhur nё mёnyrё tё pazgjidhshme me ruajtjen e gjuhёs shqipe. Për këtë mua nuk më zë gjumi sepse diaspora e re rrezikohet seriozisht nga asimilimi. Diaspora e vjetër e ka ruajtur me dinjitet identitetin shqiptar në kushte shumë më të vështira se sa sot. Një shëmbull i mrekullueshëm për ruajtjen e identitetit në diasporë është komuniteti arbëresh në Itali. Ky komunitet daton në shekullin e XV kur tokat e tyre u pushtuan nga otomanët dhe ata ikën si refugjatë në perandorinë e Napolit. Megjithatë, fshatrat arbëreshe në Itali ruajnë edhe sot gjuhën dhe traditat, 600 vjet pas largimit të tyre dhe janë krenarë për gjakun e tyre shqiptar. Edukimi i fëmijëve fillon në familje dhe mësuesi i parë është prindi. Eshtë fatkeqësi e dyfishtë kur prindërit u flasin vetёm gjuhën e vendit pritës fëmijëve. Kjo për faktin që disa prindër pretendojnë se duhet t’i flasin (pёr shembull) anglisht fëmijëve që t’i ndihmojnë të “integrohet” në shkollat kanadeze. Miq të nderuar, ju dua dhe ju respektoj, por mos e gënjeni veten me ëndrra të tilla në diell. Si specialiste dhe studiuese shkencore e anglishtes ju njoftoj se niveli i anglishtes tuaj (të mësuar pa shkuar në kurse akademike) mund të mjaftojë vetёm për të mbijetuar në komunikimin e përditshëm, por nuk është gjuha akademike që fëmijët duhet të përdorin në shkollë. Prandaj, duke u folur fëmijëve me një anglishte “të ҫalё” e me shumë gabime, në vend që t’i ndihmoni, në fakt i dëmtoni. Ajo që është edhe mё e dhimbshme, është fakti që fëmijët tanë humbasin njohuritë për prejardhjen e tyre të ndritur dhe perlat natyrore të vendit të tyre. Në mënyrë të veҫantë, është shqetёsuese dhimbja që u shkaktoni gjyshërve, dajave, hallave etj qё jetojnё nё Atdhe, të cilët i privoni nga nevoja humane e komunikimit me nipërit dhe mbesat e tyre.
SI PRITET MËSIMI SHQIP NË KANADA
Kudo marrëdhёniet me vendet pritëse janë komplekse dhe kjo informon edhe praktikat e gjuhës dhe identitetit të emigrantëve. Pёr hir tё sё vёrtetёs, duhet thënë se marrëdhёniet zyrtare nё mes tё dy vendeve tona duket sikur kishin njё “cool off” pёr disa vite dhe investimet Kanadeze nё Shqipёri mund tё konsiderohen shumё modeste – nё vitin 2018 eksportet ishin vetёm $39.3 million, kurse importet nga Shqipёria ishin vetёm 12.3 million. Natyrisht edhe numri modest i komunitetit shqiptar në Kanada, nuk e vendos gjuhën shqipe në qendrën e vëmendjes së qeverisë Kanadeze si një nga “heritage languages”. Megjithatё, kohёt e fundit duket njё intensifikim i kёtyre marrëdhёnieve. Duhet theksuar se kjo ёshtё, ndёrmjet tё tjerave, nё sajё tё punёs sё palodhur tё ambasadorit tonё, z. Muca dhe stafit tё tij, si dhe punёs sё njё numёr shoqatash qё kanё arritur tё ndёrtojnё marrëdhёnie shumё pozitive me institucione drejtuese nё Kanada. Jam e mendimit qё edhe ҫdo Shqiptar nё mёnyrё individuale, me ndershmёrinё, korrektesёn dhe dinjitetin e tij/saj nё vendet ku punon e forcon reputacioni pozitiv pёr Shqipёrinё. Kjo është tipike për komunitetin shqiptar në Kanada.
ROLI DHE PESHA E SHQIPTARËVE NË KANADA
Sfida e parё nё kёtё drejtim ёshtё ruajtja e identitetit kombёtar, nёpёrmjet ruajtjes sё Gjuhёs Shqipe. Kanadaja ёshtё i vetmi vёnd nё botё qё ka njё nen tё veçantё nё Kushtetutё pёr tё garantuar mbrojtjen e kulturave dhe gjuhёve të ndryshme nё kёtё vend. Si rezultat, ndryshe nga ndonjё vend tjetёr nё botё, Diaspora Shqiptare nё Kanada nuk ka asnjё arsye pse mos tё rregjistrojё 100% tё fёmijёve tё moshёs shkollore nё shkollat Shqipe. Aty fёmijёt tanё jo vetёm do tё mbajnё tё gjallё gjuhёn por do tё mёsojnë kulturёn dhe historinё tonё, do tё luajnё me shokёt shqiptar dhe do tё mbajnё tё gjallё “komunitetin” shqiptar edhe nё tё ardhmen. Këtu dua të përgëzoj në mënyrë të veçantë disa shoqata në qytete të ndryshme, të cilat kanë bashkëpunuar me pushtetin lokal pёr ngritjen e flamurit shqiptar, bustin e Skënderbeut, bustit të Nënë Terezës nё qendër të qytetit, dhe në mënyrë të veҫantë, Shoqata e Torontos që në bashkëpunim me parlamentin e Ontarios e kanё shpallur muajin Nёntor, Muajin e Kulturёs Shqiptare. Megjithatë, roli dhe pesha e komunitetit shqiptar, si i tillë, është mjaft modest. Ndërsa, kontributi individual i bashkëatdhetarëve tanë në fusha të ndryshme të jetës në Kanada është i shkëlqyer, gjë që i bën nder kombit tonё.
MESAZHI JUAJ PATRIOTIK PËR DIASPORËN NË USA
Ju falёnderoj qё n’a jepet mundёsia tё ndajmё disa mendime me lexuesit tuaj. Gjithashtu, pёrfitoj nga rasti tё falёnderoj Gazetёn “Dielli” nё New York pёr artikujt interesant qё boton dhe pёr kontributin e vyer nё ndihmё tё Diasporёs Shqiptare. Qё nё fillim dua tё theksoj se detyra pёr ruajtjen e gjuhёs shqipe nё kuadrin e detyrave tё tjera si anëtare e Kёshillit Koordinues tё Diasporёs (KKD) ёshtё sa privilegj aq edhe pёrgjegjёsi qytetare pёr mua. Ju përshëndes të gjithëve.
Me Dr. Adriana Fishta Bejko bisedoi gazetari i “Diellit” Sokol PAJA.
