By Me anë të kësaj komunikate, nëpërmjet jush, informoj opinionin intelektual, shkencor, të gjithë opinionin publik të interesuar, lidhur me qëndrimet e mia për procesin e zgjedhjes të kryetarit të akademisë së shkencave në Republikën e Shqipërisë, kryer dje në datën 20 tetor 2023.
Kisha vendosur të mos flisja për një ngjarje tashmë të ndodhur meqë nuk dëshiroja të luaja rolin e komentatorit në një proces ku prej vitesh marr pjesë si veprues aktiv, duke paraqitur në publik, në asamblenë e akademisë së shkencave, në media, në kërkimet e mia shkencore dhe në aktivitetin pedagogjik brenda dhe jashtë vendit, me sinqeritet, energji dhe përkushtim të gjitha mendimet dhe sugjerimet e hapura.
E gjitha kjo për ta kthyer akademinë e shkencave në një institucion në rolin e vet të dobishëm dhe të pazëvendësueshëm, përtej një të ashtuquajture reformë, e cila në gjykimin tim jo vetëm nuk ka sjellë asnjë përmirësim nga katër vite më parë, por edhe sa vjen e fut gjithnjë e më tepër atë në një senilitet institucional që nuk i shërben as shoqërisë dhe as kombit.
Por,
– meqë kisha shprehur publikisht prej muajsh dëshirën për të parë mundësinë e kandidimit për vendin e kryetarit të akademisë së shkencave, gjithsesi pa hyrë në këtë proces, dhe jo duke hyrë dhe u tërhequr prej tij, (sikurse e keqinformoi publikun ndonjë gazetar i veçuar),
– për arsye të interesimit të medias,
– për respekt të publikut dhe personaliteteve të jetës publike që më kanë pyetur lidhur me këtë çështje,
– si edhe si përgjigje ndaj një personi të veçuar që edhe dje pas votimit, nuk e la rastin t’i ikte për të më shënjuar publikisht në mënyrë denigruese, njoftoj sa më poshtë:
Dëshira ime e shprehur publikisht për të kandiduar nuk frymëzohej nga ndonjë instinkt a vullnet i ethshëm, i tejzgjatur, i pazbutshëm për pushtet apo për abuzim me pushtetin.
Thjesht mbetej një frymëzim për ta kthyer Akademinë e Shkencave, sipas gjykimeve të mia, në modelet demokratike, funksionale, me dobi shoqërore sikurse janë akademinë e shkencave të modelit evropiano-perëndimor.
Brenda këtij misioni, pa u interesuar për rezultatin e votimit, do të kisha vendosur përpara asamblesë kandidaturën time, modestisht, pa pretenduar kurrë se unë, dhe vetëm unë, i vetmi unë, gjithmonë unë, askush tjetër, mund ta drejtonte akademinë e shkencave.
Mirëpo rrethanat e ndodhura nuk e mundësuan regjistrimin tim si kandidat në procesin zgjedhor më të çuditshëm në botë që sytë më ka zënë ndonjëherë.
Arsyeja e parë ka qenë se në muajt e fundit përpara procesit të votimit, sikurse opinioni publik dhe mediat e njohin, u bë një ndërhyrje në shkallë të gjerë, tepër agresive, frontale, cinike, me këmbëngulje të paparë, duke marrë nëpër këmbë çdo normë dhe ligj, nga ana e politikës sunduese për të përcaktuar proceset zgjedhore në akademinë e shkencave.
U bë një ligj për një njeri!
Në këtë proces u përfshinë në mënyrë aktive fillimisht individë deputetë të caktuar, ku spikasin deputetët socialistë Petro Koçi dhe Ismet Beqiraj, dhe më pas grupi i deputetëve të shumicës parlamentare, me aprovimin, heshtjen, dhe veprimet pas krahëve të publikut edhe të personave shumë të fuqishëm brenda strukturave qeverisëse dhe politike sunduese.
Këta të fundit, sikurse shoh me keqardhje, i kanë braktisur përfundimisht të gjitha frymëzimet e shprehura vite më parë për një reformë të akademisë së shkencave, të botës universitare dhe të sistemit të kërkimit shkencor në vend. Gjithandej slogani veprues si edhe veprimet përkatëse janë tashmë për një rikthim në modelin e një akademie shkencash të kohës së diktaturës! Kjo është shprehur hapur, qartë, prerë, frikshëm!
Me një ndërhyrje që ndonjë deputete e quajti me të drejtë si “puç institucional”, duke “grisur” rregulloren e funksionimit të Kuvendit të Shqipërisë, duke marrë zvarrë çdo normë ligjëvënëse, në ora pesë të një mëngjesi me vapë vere korriku, në minutat e fundit të sesionit të kaluar parlamentar, krejt papritur, shumica parlamentare socialiste kaloi një ligj që hodhi në erë çdo mundësi reale që në fushatën zgjedhore në akademinë e shkencave të kishte edhe më të voglën mundësi që të paraqiteshin alternativa të tjera veç atyre të imponuara politikisht dhe të punohej për t’i bërë ato fituese.
Kjo mund të bëhej vetëm nëse ligji në fuqi do të mbetej i paprekur në ato pika ku ai u përdhos, pra duke mbetur në fuqi kontrata zgjedhore e mëparshme, e cila i hiqte mundësinë kryetarit dhe nënkryetarit në detyrë për të rikandiduar dy herë për të njëjtat poste komanduese. Përndryshe, parashikoja unë, ne do të kishim jo vetëm riciklimin e të njëjtëve persona, çka më intereson shumë pak, por edhe riciklimin e të njëjtave metodave dhe mendësi të vjetra. Asnjëherë një reformë të vërtetë të sistemit të kërkimit shkencor në vend.
Aq e vërtetë është kjo që them, saqë për ta vërtetuar lehtësisht, referoj te deklaratat e Presidentit të republikës, zotit Bajram Begaj, dhënë Zërit të Amerikës,i cili pranon përpara të gjithë planetit atë që ndodhi në kthinat e Presidencës në Shqipëri, pra se me mosveprimin e tij la të kalojë me ndërgjegje një ndryshim ligjor të hyjë në fuqi, sado i infektuar nga shkelje të ndryshme juridike.
Çfarë trishtimi mbulon çdokënd kur dëgjon një deklarate të tillë nga vetë goja e Presidentit, kryetarit të shtetit, sado të duash të përshëndesësh sinqeritetin e saj jashtë mase të habitshëm!
Ku ka më Gjykatë Kushtetuese që mund ta pranojë si legjitim një ndryshim ligjor si ky, ku në fund të procesit, në shpalljen e tij, kreu i shtetit pohon se nuk ka kryer detyrën e tij kushtetuese, në respekt të pozitës së tij të lartë, për të penguar atë që nuk është në përputhje me ligjet!
Ky “puç institucional”, kjo ndërhyrje masive, agresive, e paparë ndonjëherë në këtë shkallë, nga ana e politikës sunduese në procesin e zgjedhjes të kryetarit të akademisë së shkencave për të ruajtur statukuonë brenda saj, u shoqërua, sikurse kam njoftuar opinionin publik, me një proces zgjedhor në shumë drejtime të pambështetur në ligj, joligjor, pra të paligjshëm.
Kjo është arsyeja e dytë e moskandidimit tim.
Për të gjitha devijimet ligjore në këtë proces kam paraqitur publikisht, hapur, sinqerisht, përpara asamblesë së akademisë së shkencave, një raport, një qëndrim publik, një deklarim ku kam vendosur në dukje të gjitha daljet nga kuadri ligjor në fuqi. Ndër të tjera kam vendosur në dukje se vetë Statuti i brendshëm i akademisë së shkencave, me shtojcat dhe nështojcat e shtuara sipas parimit hidh ujë dhe hidh miell, është në shumë aspekte në kundërshtim me ligjin, pra i paligjshëm.
Unë ftoj të gjitha instancat dhe autoritetet që kanë për detyrë funksionale të kujdesen për ligjshmërinë në vend, të gjitha pa përjashtim duke nisur nga Presidenti i republikës, kryeministri, kryetarja e Kuvendit, si edhe të gjitha agjencitë e tjera që kushtetuta i ngarkon me detyra në këtë fushë, të marrin pranë akademisë së shkencave dokumentin tim të depozituar atje zyrtarisht, i cili përmban të gjitha ato që unë i kam denoncuar si shkelje ligjore.
Këtë denoncim e kam bërë hapur përpara asamblesë së akademisë së shkencave, jo përpara publikut të gjerë, pikërisht për të respektuar institucionin dhe etikën time akademike përpara procesit zgjedhor.
Nisur nga këto dy arsye madhore që i kupton çdo shqiptar, unë nuk mund të regjistrohesha si kandidat në një proces zgjedhor të cilin e kam konsideruar të tjetërsuar dhe të manipuluar, antikushtetues, të ndërmarrë nga ana e segmenteve të fuqishme, prepotente, antidemokratike, me prirje të vjetra moniste, të politikës sunduese. I vetëm nuk mund ta ndaloja vrullin dhe agresivitetin e tyre. Sado i përkrahur në mënyrë aktive nga deputetë të veçantë, të cilëve u shpreh falënderime dhe mirënjohje, kjo nuk do të mjaftonte.
Unë nuk mund të pranoja të futesha në një proces zgjedhor, të cilin e kisha denoncuar si me plot paligjshmëri uluritëse.
Unë nuk mund të luaja rolin e ndyrë të një kandidati që me kandidimin e tij nuk bën tjetër veçse legjitimon procesin zgjedhor që e ka konsideruar të manipuluar nga politika dhe si ndërhyrje e egër e politikës në shkencë.
E vetmja hapësirë që më mbetej ishte të merrja pjesë në votim, duke kryer detyrimin tim si akademik, dhe duke votuar kundër kandidaturave moniste, pra pa konkurrentë. Kjo votë “kundër” nuk drejtohej kundër asnjë personi si individ njerëzor, çka nuk tërheq asnjë interes nga ana ime, por shumë më tepër se kaq, është shprehje e mbetjes besnik ndaj qëndrimeve të mia, e konsiderova si detyrim timin përpara komunitetit shkencor të vendit, por edhe si përgjegjësi para ligjit dhe opinionit publik që aq shumë më ka mbështetur.
Qoftë edhe i vetëm, asnjë rezultat votimi, qoftë edhe në masën 97 për qind, që më kujton kohëra kur na zgjonin me daulle për të votuar, nuk më tërheq dot nga rruga ime.
Unanimiteti në shkencë është vdekjeprurës për këtë margaritar të arsyes njerëzore! Ku ka unanimitet shkenca nuk është më!
Unë do t’i mbetem besnik deri në fund bindjeve të mia! Për një akademi shkencash ku asambleja e saj të jetë aktive, e gjallë, në rolin e vet si drejtuese e institucionit, jo e kthyer në regjistruese e vendimeve të zbritura nga lart; do të luftoj për një shkencë në shërbim të vendit, jo për projekte që të mbesin në sirtare, pa oponencë ndërkombëtare dhe që nuk sjellin asnjë impakt pozitiv mbi vendin.
Jam për një akademi shkencash në rolin e saj madhor të veçantë dhe jo si dubluese e dështuar e departamenteve, instituteve, katedrave universitare; jam për një shkencë që jo vetëm harxhon buxhete që dalin nga taksat e rënda mbi qytetarin dhe bizneset, por edhe gjeneruese të mirash materiale dhe financiare për vendin që aktualisht as bëhet fjalë; do të përpiqem pa u lodhur për zhvillimin e shkencave albanologjike, dhe jo për shkatërrimin e tyre apo për marrjen nëpër këmbë të kërkuesve shkencorë; për një albanologji të rinovuar dhe jo viktimë e dogmave ideologjike të kohës së daulleve zgjedhore që në fakt kanë qenë antishqiptare; nuk do të rresht së punuari për një model akademie shkencash sipas modeleve evropiano-perëndimore dhe jo të mbetemi në kohën e daulleve; do të jem gjithmonë në veprim për atë që shkenca kombëtare të jetë e vërtetë, e dobishme, emancipuese dhe të mos abuzohet me të si “batanije” për të mbuluar interesa të vogla personale, kolektive, pavarësisht se të kujt janë ato dhe sido të fshihen e justifikohen ato.
Unë do të përpiqem të shmang pasojat e frikshme të një sistemi kërkimi shkencor të debilizuar që i është kanosur vendin. Unë nuk uroj që për të vërtetuar parashikimet e mia të këqiat të ndodhin, sikurse po ndodhin me valë të frikshme për vetë ekzistencën e kombit. As që kërkuesit shkencor t’i kuptojnë ato kur pasojat t’u bien personalisht mbi shpatulla sikurse po ndodh me albanologët. Por, gjithsesi nuk mund të hesht përpara katastrofës që e paguan kultura kombëtare, emancipimi shkencor i vendit, vetë identiteti ynë kombëtar.
Në këtë mënyrë, unë i mbetem besnik premtimit sipas të cilit do të përfaqësoj një alternativë tjetër nga kjo e modelit 97 përqindësh, edhe sikur i vetëm, edhe sikur të vazhdoj të mbetem i sulmuar apo edhe i persekutuar për vite me radhë nga individë me pushtet brenda dhe jashtë akademisë së shkencave, edhe sikur të gjitha buritë e propagandës të më denigrojnë me deklarata zyrtare, apo me anatemime vagabondësh a shurdhëri tepër “lâche” të kujtdo. Kjo nuk është çështje votash.
Kjo bën pjesë në barrën e intelektualit!
Prej mijëra vitesh!
Me respekt,
Artan Fuga
Anëtar i akademisë së shkencave në Republikën e Shqipërisë
