By Shënohet ditën e sotme, dita e themelimit të ngulimit arbëresh në Siçili: “Piana degli Albanesi” ose siç thuhet në arbërisht “Hora e Arbëreshëvet”.
Kjo komunë u themelua më 30 gusht të vitit 1488, nga një grup shqiptarësh nga viset shqiptare, kryesisht nga Himara, të cilët, e braktisën vendlindjen për shkak të luftës. Në kërkim të lirisë, ata u vendosën përtej detit Adriatik, në Itali. Çdo 30 gusht, përkujtohet si një ngjarje e shënuar për këtë komuniteti.
Ruajtja e gjuhës, besimit, traditës, riteve, kostumeve, këngëve etj, i Arbëreshëve prej afro 6 shekujsh është rast unik jo vetëm në Evropë por në mbarë botën.
Hora, një shembull i vërtetë se si të ruash rrënjët, por me synimin për dialog dhe shkëmbim kulturor.
Arbëreshët që arritën në Itali në fund të shekullit të 15-të donin të ruanin lidhjen me tokën e tyre të braktisur. Të flasësh gjuhën tënde dhe t’u mësosh fëmijëve të tu do të thotë dëshirë për të mos harruar, do të thotë të ndjehesh në shtëpi edhe nëse është larg saj.
Hora Arbëreshe ka mbi 6.500 banorë dhe njihet edhe si kryeqendër e arbëreshëve, që dha figura të famshme që nga periudha e Rilindjes, siç ishin poeti Zef Skiroi, gjuhëtari Lekë Matrënga, studiuesi e filozofi Dhimitër Kamarda etj.
Aktualisht Bashkia e Horës përdor dokumente zyrtare dygjuhësore: shqip dhe italisht, në bazë të ligjit për mbrojtjen e pakicave etnike dhe gjuhësore në Itali.
Arbëreshët kanë ruajtur shumë elemente etnike të kulturës së saj shqiptare, veçantitë e saj kulturore, gjuhësore, fetare (gjuhën, ritin bizantin, veshjet tradicionale, zakonet, muzikën, folklorin).
Ekzistojnë rreth 800 veshje tradicionale vetëm në Horën e Arbëreshëvet.
Komunitetet Arbëreshe ndodhen jo vetëm në Itali, por edhe në Argjentinë, Gjermani, Francë, ShBA, Kanada, Greqi, Australi, etj, ku me krenari ata vazhdojnë të ruajnë prej shekujsh identitetin arbëresh.
