By Në javën kushtuar mësimit të gjuhës shqipe në mërgatë, Qendra e Botimeve për Diasporën sjell mendimin e specializuar të gjuhëtarëve, studiuesve dhe lëvruesve të njohur të gjuhës. Përmes një interviste të shkurtër, figura të rëndësishme të gjuhës shqipe, u përgjigjen pyetjeve lidhur me mësimin e gjuhës shqipe në mërgatë, nëse nevojiten politika shtetërore në këtë drejtim dhe sesi duhen orientuar ato etj.
EMIL LAFE: “Gjuha shqipe është për mua atdheu im shpirtëror.”
1. A është e rëndësishme për brezat e rinj të shqiptarëve jashtë vendit që të ruajnë gjuhën shqipe?
Nëse po, për çfarë mendoni se u shërben?Pa dyshim është shumë e rëndësishme! Pa ditur gjuhën ata nuk janë më shqiptarë, janë vetëm “me origjinë shqiptare”. Duke ruajtur gjuhën e duke mbetur shqiptarë, ata mund dhe duhet të marrin pjesë në jetën dhe në punët e Shqipërisë, qoftë drejtpërdrejt, p.sh. në fushën ekonomike, kulturore, të artit, të shkencës, të veprimtarisë fetare etj., ose qoftë vetëm duke u interesuar e duke u lidhur përditë me gjendjen dhe zhvillimet në Shqipëri. Nga kjo ata mund të kenë edhe përfitime ekonomike, përveç kënaqësisë shpirtërore e morale.Një gjuhë, siç thuhet, është një armë për jetën. Sa më shumë gjuhë të dijë njeriu, aq më mirë është. Është mëkat i madh që brezat e rinj të mërgatës shqiptare të mos e flasin gjuhën shqipe si gjuhën e atdheut të tyre të origjinës.
2. Gjuha shqipe ndihmesë apo pengesë për integrimin e shqiptarëve jashtë vendit?
Kurrsesi nuk mund të jetë pengesë për integrim ruajtja e gjuhës amtare. Unë besoj se një shqiptar në cilindo vend të huaj, kur dihet se e zotëron mirë gjuhën e familjes nga vjen, ka një prestigj më të lartë në rrethin e të njohurve të tij e në rrethin shoqëror në përgjithësi.Disa familje shqiptare të mërguara pas vitit 1990 kanë një paragjykim shumë të dëmshëm se gjuha shqipe i pengon fëmijët e tyre të integrohen, prandaj nuk e përdorin në shtëpi gjuhën e vet amtare. Kam parë skena të dhimbshme kur babai ose nëna bëhet përkthyes me djalin ose vajzën që këta të shkëmbejnë dy fjalë me gjyshin e me gjyshen, me njerëzit e tjerë të familjes kur vijnë në Shqipëri. Është turp për ata prindër një pakujdesi a një paragjykim i tillë, që i bën fëmijët e tyre të huaj ndaj familjeve, ndaj atdheut.
3. A duhet të ketë një politikë shtetërore për mbështetjen e përhapjes së gjuhës shqipe në botë dhe cili është roli i institucioneve shtetërore në këtë proces?
Detyrimisht duhet të ketë. Mërgimtarët shqiptarë ose diaspora, siç quhet me një term zyrtar, duhet vështruar si një pjesë e atdheut, aq më tepër sot kur ndoshta shumica janë edhe qytetarë shqiptarë me pasaportë dhe me të drejtë votimi. Le të shpresojmë se klasa jonë politike, që nuk po ngrihet dot në lartësinë detyrës e të përgjegjësive të saj, në zgjedhjet e ardhshme parlamentare ta ketë zgjidhur mënyrën e pjesëmarrjes së shqiptarëve të diasporës në procesin zgjedhor, të mos i privojë më tej nga e drejta e tyre për të votuar në bazë të ligjit. Besoj se kjo do t’i bëjë edhe më të lidhur me atdheun.Dua të përmend një shembull të lavdërueshëm nga familja e njohur atdhetare Pani e Dardhës së Korçës. Një djalë i brezit të katërt të kësaj familjeje, që jeton në Boston, është martuar me një vajzë nga Maroku, e cila ka gjuhë amtare arabishten, gjuhë shkolle edhe frëngjishten dhe gjuhë pune anglishten. Kjo nuse e mirë që jeton me rregullat e fesë së vet myslimane në familjen ortodokse Pani në harmoni të plotë, ka mësuar shumë bukur gjuhën shqipe dhe po ashtu dy djemtë e mitur të saj. Kur vijnë në Dardhë në shtëpinë e të parëve, ata nuk kanë nevojë për përkthyes. Ndryshe ndodh me fëmijët e disa familjeve dardhare të vendosura në Greqi, që mezi arrijnë të belbëzojnë shqip!Lidhur me rolin e institucioneve të shtetit do të thosha se ai institucion që do të zëvendësojë Ministrinë e Diasporës, duhet të ketë një bazë sa më të plotë të dhënash për diasporën shqiptare dhe për organizatat vullnetare të saj që përpiqen për ruajtjen e gjuhës, të kulturës e të traditave shqiptare. Në këtë mënyrë mund dhe duhet të krijohet një bashkëpunim me ta, duke shkuar atje ku janë e duke i ftuar këtu për të shqyrtuar së bashku gjendjen, kërkesat e tyre, mënyrat e bashkëpunimit etj.Radiotelevizioni Shqiptar ka një rol të madh në këtë drejtim. Le të ketë më shumë programe që të tërheqin bashkatdhetarët tanë, që ata t’i ndjekin me kënaqësi dhe me përfitim. Unë do të thosha që institucionet shtetërore kanë jo vetëm rol, po edhe përgjegjësi. Qeveria duhet të jetë në dijeni të gjendjes së diasporës dhe të kërkojë raportime për punën e institucioneve që ka krijuar për këtë qëllim. Shpenzimet për diasporën besoj se janë më me dobi sesa disa veprimtari të tjera të kushtueshme që harrohen pas dy ditësh.
4. Përtej politikave shtetërore, cilat mendoni se mund të jenë rrugët më efikase për mbështetjen e mësimit të gjuhës shqipe jashtë vendit?
Shqipëria është shumë më e vonuar në kujdesin për diasporën. Prandaj duhet të mësojë nga përvojat e vendeve të tjera të Ballkanit e jashtë Ballkanit. Unë besoj se ata që janë marrë më nga afër me diasporën, mund të gjejnë edhe rrugët më të dobishme e më të frytshme. Si gjuhëtar dua t’ju them: Folini shqip diasporës! Kur flisni me ta, mos e ndotni gjuhën shqipe me fjalët e huaja të zhargonit gazetaresk, që shqiptarët e mërguar nuk i kuptojnë dhe mbeten gojëhapët derisa ta marrin vesh p.sh.: që suportoj dimrin e ashpër do të thotë duroj ose përballoj dimrin e ashpër ….Fan Noli dikur, për t’i dhënë zemër Shqipërisë në ditët e vështira e dramatike që po kalonte, ka shkruar vargjet e njohura:Mbahu nëno, mos ki frikë.Se ke djemtë në Amerikë!Sot këtyre djemve në Amerikë e kudo nëpër botë Shqipëria ka për detyrë t’u thotë: ”Mbahuni djema, mos e harroni gjuhën e të parëve, ruajini traditat dhe kulturën kombëtare! Shqipëria është me ju me fjalë e me vepra!”
5. Çfarë është për ju gjuha shqipe?
Gjuha shqipe është për mua atdheu im shpirtëror.
https://diasporashqiptare.al/…/forum-5-ide-mbi-gjuhen…/#diasporashqiptare#unejamshqiptar#botimediaspora
