By Nga Aurenc Bebja*, Francë – 12 Dhjetor 2025
“Il Piccolo di Trieste” ka botuar, të premten e 10 korrikut 1914, në ballinë, intervistën ekskluzive asokohe me Prenk Bib Dodën në Durrës rreth “aksionit të tij ushtarak” për të shpëtuar Princ Vidin, të cilën Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Aksioni ushtarak i Bib Dodës
Thirrja e Esad Pashës do të kishte ndodhur
(Nga i dërguari ynë special)
Durrës, 6 korrik
Ministri i Luftës…
I madh, i shëndoshë, flokëkuqërremtë, Prenk Pasha vjen të më takojë në pragun e shtëpisë së Nogës, ku është i strehuar, dhe më fton të hyj me një bollëk gjestesh dhe fjalësh. Më kërkon ndjesë që nuk ka mundur të më presë deri sot :
— Duke kaluar nga një këshill ministrash në një këshill kurore, nuk kam pasur asnjë çast pushimi gjatë këtyre dy ditëve që jam në Durrës; ju jeni i vetmi gazetar që ka arritur të më kapë; por…
Troket dera. Mirditori që është roje në paradhomë fut dy zotërinj të rinj. Ata prezantohen në frëngjisht :
— Ne jemi krerët e vullnetarëve austriakë, Prenk Pashë, dhe kemi ardhur t’ju kërkojmë leje që të marrim dhe të përdorim për kuzhinën e kompanisë sonë një kazan të madh që ndodhet pas doganës…
Bib Doda mendon një çast.
— Po mirë. Por vini te unë? Drejtojuni… nuk e di… ministrit…
— … ministrit të luftës? — pyesin me ndrojtje dy të rinjtë.
— Po, ministrit të luftës.
— A na bëni nder, na thoni kush është ministri i luftës?
— Eh…
Bib Doda mbetet një çast i hutuar, sikur është kapur në faj, pastaj me një gjest të gjerë të krahëve të tij të fuqishëm, më drejtohet mua :
— Kush është ministri i luftës?
— Ministri i luftës? Nuk do ta dija… Ndoshta askush…
Dhe Bib Doda :
— Pikërisht. Kush mund të jetë ministër i luftës? Askush…
Pastaj duke iu drejtuar dy zotërinjve të rinj :
— Duhet të shkoni te ndonjë ministër tjetër : ai i luftës nuk ekziston.
Situata bëhet jashtëzakonisht gazmore. Dhe ndërsa dy vullnetarët kërkojnë emrin e ndonjë ministri tjetër, unë sugjeroj duke qeshur :
— Noga…
Bib Doda nuk e kupton ironinë; ose ndoshta, për t’u hequr qafe atë “hije” të kazanit, e miraton seriozisht. Dhe i shoqëron dy vullnetarët te dera ngjitur, që të çon në zyrën e Shkëlqesisë së Tij, ministrit të financave…
Kurrë si sot, nuk e kam admiruar atë gazetar nga Nju Jorku, i cili, pasi kishte mbërritur në Shqipëri nga bota e re dhe u pyet nga një koleg italian nëse në Amerikë interesoheshin shumë për çështjet shqiptare, u përgjigj :
— Aspak, fare; por më duket se argëtimi ia vlen udhëtimin tim… “sepse është qesharake lindja e një shteti…”
Është si një dramë e vogël komike e jetës së përditshme të një familjeje fshatare që papritur ngjitet në shkallën e familjes borgjeze : Shqipëria është ende një fshatare e mirë; por një borgjeze e keqe, një borgjeze qesharake…
Një film pothuajse për të qeshur nga fillimi në fund
Bib Doda :
— Pra, doni të dini diçka për fushatën time? Do të bënit mirë të mos më pyesnit. Ah, më kanë turpëruar! Malësorët, e dini! Jo mirditorët e mi! Por unë i kisha dyshuar që në fillim se nuk ishin njerëz të besueshëm: nuk bënin gjë tjetër veçse vidhnin ditë e natë dhe nuk donin të bindeshin; edhe njerëzit e mi vidhnin, por vetëm natën; ndërsa ditën, të gjorët, qëndronin me mua, besnikë…
— Do të doja të dija si u zhvilluan ngjarjet…
— Ngjarje? Jemi nisur nga Lezha tetë a dhjetë ditë më parë dhe nuk kemi takuar kurrë ndonjë kryengritës; vetëm dele, dhi, lopë… dhe malësorët… — dhe bën një gjest shumë domethënës me dorë, duke e theksuar fjalën dhe gjestin me një vështrim plot dinakëri fshatare.
— Po a s’patët kurrë ndonjë betejë?
— Kurrë. Njerëzit e mi, kur shpërndaheshin shumë në grabitje, hasnin ndonjë rezistencë nga fshatarët pronarë të bagëtive; por dy të shtëna pushke, katër, tetë… dhe gjithçka mbaronte.
— Dhe pse u shkatërrua Ishmi?
— Ah! Në fund malësorët u bënë të egër: fanatizëm i krishterë si reagim ndaj fanatizmit mysliman të armiqve: po të vazhdonte kështu, do të ishte bërë keq…
— Por thuhet gjithashtu se njerëzit tuaj kanë djegur të gjallë disa kryengritës…
— Ndoshta. Mua nuk më kanë thënë gjë, prandaj nuk di me siguri. Por mund të jetë: ju përsëris se ishin bërë të egër.
— Po ju vetë, nuk mund t’u kundërviheshit këtyre teprimeve të barbarisë?
— “A mundeshit…” : besoja se mundesha, por nuk donin të më dëgjonin më. Pasi u furnizuan mirë me plaçkë, nuk më bindeshin më, kërkuan të largoheshin. Më kot përpiqesha t’u shpjegoja pse kishin ardhur për të luftuar, më kot u flisja për mbretin. Më përgjigjeshin se kishin ardhur në luftë për të bërë plaçkë. — Atëherë u thashë — dërgojeni plaçkën në shtëpitë tuaja dhe qëndroni të luftoni, kështu, të paktën, do të mund të bëni edhe më shumë. Por (në thelb, jo njerëz të këqij…) nuk deshën të ishin të pangopur, dhe këmbëngulën vendosmërisht të largoheshin; madje u larguan fare. Dhe unë mbeta vetëm me katërqind mirditorët e mi dhe me pesëdhjetë njerëzit e Bajram Currit. Çfarë mund të bëja tjetër veçse atë që bëra, u tërhoqa me ta në Slinë, pastaj më lart, dhe erdha në Durrës për të folur me mbretin dhe për të inkurajuar këtë mijë besnikësh që kisha dërguar këtu. Këta janë vërtet trima… Madje, nëse doni të bëjmë disa hapa, të shkojmë t’i shohim tani në kazermë.
— Me kënaqësi.
Bib Doda ngrihet, vë plisin (qeleshen) dhe më thotë :
— Shikoni: e thosha dje me shaka disa miqve këtu: “Ju deshët, sapo ra Turqia, ta flaknit plisin (qeleshen) dhe të merrnit një mbulesë tjetër koke, takijen; unë nuk u nxitova: ju jam dukur konservator; por ja që tani jam më përpara se ju…”
Dolëm jashtë. Një oborr i vogël mirditorësh që rrinë pa punë në paradhomë dhe në holl ngrihet dhe na ndjek; dhe rrugës, të gjithë mirditorët që hasim, pasi përshëndesin me nderim të thellë zotërinë e tyre, fillojnë të na ndjekin: është një kortezh i çuditshëm njerëzish që shtohet hap pas hapi; kur arrijmë në kazermë, janë më shumë se njëqind mirditorë që na ndjekin. Dhe brenda, në oborrin e kazermës, sapo shihet Prenk Pasha, të gjithë mirditorët vrapojnë te pushkët dhe rreshtohen me një çrregullim piktoresk që megjithatë nuk është më pak i respektueshëm.
Bib Doda buzëqesh, teksa më bën të kaloj atë lloj parade : është i kënaqur me “blufin” e tij koreografik. S’ka ç’të thuash; filmi është i përsosur: duket pothuajse si jeta reale.
Gjërat më serioze
— Dëgjoni, Prenk Pasha, cili është motivi i ardhjes suaj në Durrës?
— Kam ardhur për të riorganizuar mirditorët që ndodheshin këtu dhe që dukej se kishin humbur çdo shenjë disipline.
— Vetëm kaq? Në politikë kjo është një përgjigje shumë pak e mjaftueshme. Çfarë ka të vërtetë në zërat për një propozim tuajin për formimin e një ushtrie të dytë?
— Propozimi, nuk ka rëndësi nëse ka qenë nga unë apo jo, është bërë. Dhe më duket se është e vetmja zgjidhje për të shpëtuar situatën pothuajse të dëshpëruar të tanishme.
— Nuk mendoni se do të përsëritej një përvojë e keqe?
— Jo! Këtë herë do të kërkojmë njerëz të besuar, njerëz të aftë të mos vjedhin…
— …duke i paguar mirë, fort mirë…
Bib Doda nuk e kupton ironinë dhe e vërteton :
— Sigurisht, sigurisht. Njerëzit duhet t’i paguash mirë që të jenë besnikë.
— Pra besoni se është e mundur të shpëtohet situata dhe të shpëtohet mbreti?
— Nuk kam asnjë dyshim. Dhe për ne, sot, ta shpëtosh mbretin do të thotë të shpëtosh Shqipërinë. Ja pse ne e mbështesim atë me këmbënguljen e dëshpërimit. Ditën që Vilhelm Vidi të largohej, Shqipëria do të ndahej (copëtohej) nga të huajt.
— Dhe si mendoni se mund të shpëtohet mbreti?
— Me ndërhyrjen e armatosur të Europës, më mirë se çdo mënyrë tjetër.
— …apo me kthimin e Esadit?
Bib Doda buzëqesh.
E pyes :
— A është e vërtetë që pashai i Tiranës është thirrur vërtet?
— E dini, ishte një ide personale e imja ajo që situata mund të shpëtohej nga bashkimi im me Ismailin dhe me Esadin.
— …triumvirati… Dhe a e thirrët?
Prenk Pasha nuk përgjigjet drejtpërdrejt :
— Por mos mendoni se ka qenë një nismë e imja personale; qeveria nuk ka lidhje me këtë…
— …siç nuk kishte lidhje as në bisedimet me kryengritësit, derisa ato të kishin ecur mirë, apo jo?
Bib Doda buzëqesh dhe hesht. E pyes :
— Pra, çfarë mendimi keni për Esadin?
— Ja: do t’ju tregoj një episod. Më pak se pesë muaj më parë e takova në Hotel Continental në Romë, kur po përgatitej me komisionin shqiptar të shkonte t’i ofronte kurorën Vidit. Atëherë e qortova: “A nuk ke pendesë që po sakrifikon kështu një njeri? Që po shkoni ta merrni atë princ të mjerë dhe ta sillni në këtë vend që (ashtu siç ia keni fshehur me siguri) nuk ka pasur kurrë një ide të vërtetë qeverisjeje dhe sovraniteti?” Esadi atëherë ngriti supet dhe buzëqeshi. Ah, ka vepruar shumë keq…
— Po pastaj? Mërgimi?
— Pastaj u sollën shumë keq me të. Edhe sikur të kishte bërë diçka, nuk ishte ajo mënyra dhe as koha për ta trajtuar kështu.
— Ndoshta nuk duhet treguar shumë delikatesë në zgjedhjen e politikanëve shqiptarë?…
— Kjo kuptohet!
— I keni lexuar gazetat, Prenk? Çfarë mendimi keni për titujt lavdërues me të cilët ju nderojnë këto ditë?
Ai buzëqesh dhe, me një goditje humori :
— Në fund të fundit… besoni vallë se unë kam një mendim tjetër për veten time?
— Është e vërtetë… Përndryshe nuk do të kishit mundur, herën e parë që e takuat Vilhelm Vidin, t’i jepnit atë këshillë të shkëlqyer : “Nëse doni paqe në Shqipëri, Madhëri, nëse doni të mbretëroni në qetësi, duhet të bëni një gjë : të prisni kokat e Ismailit, Esadit dhe timen…”
Bib Doda shpërthen në një të qeshur të fortë dhe të sinqertë :
— Si e mësuat këtë?…
Bruno Astori
Blogu © Dars (Klos), Mat – Albania
https://www.darsiani.com/la-gazette/il-piccolo-di-trieste-1914-intervista-ekskluzive-me-prenk-bib-doden-ne-durres-rreth-aksionit-te-tij-ushtarak-per-te-shpetuar-princ-vidin/
