By Kapërcimi i mureve të diktaturës dhe demokracisë, në lëmin e letrave, nuk e realizojë pritshmërinë e publikut, për çlirimin nga varësia politike të artit dhe kulturës. Madje, në një kuptim, sërish mundet të flitet për vijimin e prangimit të letërsisë nga politika dhe burokracia letrare, kinse mësimdhënësit e shkollave të larta, të cilët në të gjitha rastet marrin përsipër rolin e dados, thënë ndryshe të rojtarit, që të udhëheqin lavrimin letrar, kur nuk ka nevojë për një gjë të tillë. Vërtet, flitet kundër realizmit socialist, si dogëm dhe idolatri, por Dr. dhe Prof. e djeshëm dhe të sotëm, me matësat e akademizmit mendjembyllur, bëjnë sa kanë në dorë që të mbajnë në këmbë vlerën e hierarkisë së realizmit socialist. Shpesh herë, duket se letërsia shqipe, ka nisur dhe është mbyllur vetëm me korifejtë e socrealizmit, ku ndonëse kanë shkruar edhe tekste me vlera, pamëdyshje pjesë e tij është edhe krijimtaria e Kadaresë, Agollit, Qoses etj. Paradoksi, ku përzëm dogmën e realizmit socialist, por rujamë ende malin e librave të shkruara simbas atij modeli, përpos të tjerash, pamundëson rikthimin real të Fishtës, Konicës, Skiroit etj. , si dhe kthimin në panteonin e letrave shqipe të Camajt, Pipës, Trebeshinës etj. Ka shumë gjasa, që rreken për ta ruajtur vlerën e hierarkisë socrealiste, për të krijuar hapësirën që të lëvrohet dhe vlerësohet, tashmë realizmi demokratik, ana tjetër e medaljes së bashkëjetesës së letrares me jashtëletraren.
Puna ka mbërritur deri aty, saqë mjafton të kesh qenë në burg, të kesh një ditar të shkruar atje (respekt për sakrificat e të burgosurve të mendjes), të emërtuar si burgologji nga Agron Tufa, është e mjaftë për t’u shpallur shkrimtar i madh, madje gjeniu i letrave. Vetiu në këtë zallamahi të shkrimit letrar e joletrar, të vjen në mend sugjerimi i Harold Bloom, kur shprehet: Entuziazmi ideologjik nuk prodhon as shkrimtarë e as lexues të mirë-përkundrazi, shkakton keqformimin e tyre. (Si dhe përse të lexojmë, 2008: 170). Vijimi i prangimit politik të letërsisë, i triumfit të realizmit socialist dhe demokratik, ka jo pak shtysa, megjithatë është i rrokshëm në dy prirje:-Nga njëra anë MASH-i, dikasteri i shkencës dhe arsimit, që lsynon dekomunistizimin e shkollës shqiptare, duke sugjeruar libra për diktatorin apo për të venë e tij, realizon efektin e përkundërtë, po ashtu ndikon për të mbajtur tehun e politikës në qendër të vëmendjes.- Politikat kulturore me librin, të MTKRS-s, nga ana tjetër, sidomos me mënyrën se si organizohet konkursi i përvitshëm letrar, me juri të varuara përgjithësisht nga politika dhe burokracia letrare, madje edhe më ndarje bipartizan të fituesve, sikur përfaqësuesit e gjykimit të radhës, të ishin komisionerë të KQZ, ka krijuar përfundimisht lëngatën e letërsisë së çmimeve, që duket se i ka vënë vulën fitores së përkohshme të realizmave, bardhë e zi ose anasjelltas. Simbioza e dy modeleve, që ruan piketat e politikës mbi letërsinë, përveç të tjerash, ka ardhur edhe prej ndihmesës së mësimdhënësave të filologjikut, të cilët dihet se janë bërë pjesë e dikastereve, si tekstebërës ose si çmimfitues, dhe në të gjitha rastet si çmimndarës, që nuk lënë rast pa kontribuar, në leximin e letërsisë me syzet, e realizmit socialist dhe demokratik, pra përjashtimor, përtej sinoreve të shijes dhe mëhallës së tyre. Për të parë se ku fle lepuri i akademizmit shqiptarçe, mjafton të hedhësh një sy mbi botimin e Letra-s, ku kritika letrare, promovohet si një statistikë botimesh, kinse e inventarizimit të titujve, e cila fakton se si vijohet logjika e mbetjes në prehrin e politikës të letërsisë, ose e vijimit të verifikimit zyrtar të letërsisë.
Botuar me 2013
