By Sot është datëlindja e Molière apo siç kishte emrin Jean Poquelin, i cili lindi dhe u pagëzua në Paris 400 vjet më parë. Gjithë Franca sot kujton autorin dhe dramaturgun e madh. Dhe jo vetëm Franca. Veprat e Molierit janë nga më të njohurat në Shqipëri, duke kujtuar njëkohësisht dhe kohën e hershme gati një shekull më parë kur “Kopraci”, “Tartufi”, etj., interpretoheshin në Korçën frankofone të viteve ’20 – ‘30.
Një jetë plot ngjarje, duke filluar veçanërisht në kohën kur në vitin 1643 ai la bangot e Sorbonne-s dhe i dashuruar çmenduarisht me një aktore të famshme të asaj kohe, Madeleine Béjart, nisi turneun teatror bashkë me trupën e saj nëpër Francë, një turne që do të zgjaste 13 vjet. Në kthimin e tyre në Paris, Molieri ishte tashmë komediani më i famshëm i Francës dhe i preferuari i mbretit Louis XIV. Një jetë e stuhishme që lexuesi shqiptar do të duhej të njihej përmes një biografie. Me këtë rast, po sjell këtu një shkrim për Molierin:
—–Kolltuku i agonisë së Molierit
Shumë vite më parë, kur aktori franko-shqiptar Rexhep Mitrovica interpretonte Hamletin në teatrin e Komedisë Franceze, ku ishte “pensionaire”, titull që pak aktorë e kishin në Francë (pra të përhershëm), në një nga pushimet e tragjedisë, në “Galerinë e Busteve”, bashkë me një mikun tim shqiptar, iu drejtova cepit ku ndodhej një kolltuk. Tjetri u habit që shkova drejt atij kolltuku të veçuar, të vjetër, të ngrënë aty këtu nga koha, duke mbajtur kështu gjurmët e shekujve të kaluar.“Ky është kolltuku ku interpretonte Molieri në shfaqjen e fundit të tij, kolltuku ku dhe nisi agonia e tij”, i thashë.Ishte vërtet diçka emocionuese të gjendeshe para atij kolltuku, që dëshmonte jo vetëm se ishte kolltuku i një aktori dhe komediani të madh, por edhe pse, meqë Molier ishte përpëlitur aty për të mbaruar deri në fund shfaqjen e I sëmuri imagjinar (Le Malade imaginaire), ai kolltuk ishte kthyer në një lloj simboli të përpjekjeve të mëdha që bën një artist i skenës, ku jeta e tij është e ngjizur dhe në simbiozë të jashtëzakonshme me teatrin, skenën, publikun. Pas pushimit ne u kthyem përsëri në sallë, por ishte e vështirë të shkëputeshe nga ato emocione që të krijonte ai kolltuk.
Ç’kishte ndodhur me Molierin atë mbrëmje të 17 shkurtit të vitit 1673, kur i drobitur nga puna e madhe me teatrin, aktrimin, organizimin dhe drejtimin e trupës, ai e kishte tejet të vështirë, madje të pamundur interpretimin në skenë, në një kohë që tuberkulozi që po e brente prej shumë kohësh dukej se tani po i jepte goditjen fatale? Shumë prej miqve, madje dhe gruaja e tij Armande, aktore gjithashtu, iu lutën ta ndërpriste shfaqjen e pjesës dhe të prisnin përmirësimin e tij, por ai u kishte thënë: “Si të mos luaj? … Po punëtorët e skenës, njerëzit e teatrit, ato pesëdhjetë familje që presin paratë që të ushqehen dhe të kenë bukën e gojës, ku ti lë? … Jo, e pamundur … shkojmë, sot do të luaj, sido që të jetë!”Në këtë kohë, Jean Poquelin, i lindur më 1622-shin në Paris, dhe i quajtur më pas Molier, ishte në kulmin e gjenisë së tij dhe një nga artistët favoritë të mbretit Louis XIV, me të cilin njihej mirë pasi shumë herë ishte i thirrur nga ai, për të interpretuar në Versajë apo në Saint-Germain-en-Lai, shfaqjet e tij. Biri i një tapicieri, i dashuruar që në adoleshencë me botën magjike të teatrit, Molier pas interpretimesh të shumta kishte arritur të krijonte më në fund trupën e tij. Komeditë e tij si Shkolla e grave, Mizantropi, Borgjezi fisnik dhe veçanërisht Tartufi, kishin gjetur një pritje të jashtëzakonshme, edhe pse Tartufi disa herë ishte ndaluar nga censura, por më në fund Mbreti Diell (Le Roi Soleil), siç e quanin në këtë kohë, e kishte lejuar atë. Krahas mbretit ishin dhe princat Conti dhe Condé, ata që e mbështetën në karrierën e tij artistike të mbushur me shumë ngjarje, veçanërisht me dashuritë e tij me të gjitha aktoret e trupës së tij teatrale.
Molier ishte një burrë i adhurueshëm, xhentil, gazmor, romantik dhe një aktor i magjishëm që rrallë mund t’u rezistoje hireve të tij.
Atë pasdite, Molierin e kishin marrë me karrocë dhe e kishin çuar drejt teatrit, skenës. Nuk do të interpretonte në këmbë. Meqë fuqitë po e linin, ai kërkoi t’i vinin kolltukun ku zakonisht rrinte në lozhën e tij, atë kolltuk lëkure ku përgatiste makiazhin dhe përgatitej të hynte në skenë. Perdet ishin mbyllur dhe që para ngritjes së tyre nga skena, Molieri u ul dhe do të thoshte tekstin e tij. Ngado në Paris, por dhe të huaj që kalonin nga Parisi, kërkonin të shikonin gjeniun e teatrit francez dhe komedianin e guximshëm, ku në temat e tij sociale bënte kritika të ashpra veçanërisht ndaj aristokracisë, klerikëve, si dhe veseve të vetë njeriut, koprracëve, hipokritëve, xhambazëve, ziliqarëve, mashtruesve, horrave … Kështu shfaqja e asaj mbrëmjeje filloi përsëri dhe pas tri pjesëve të para, ku Molieri me vështirësi vazhdonte të thoshte tekstin e tij, aty nga fundi, ai po ndiente gjithnjë e më shumë vështirësi në “diksionin”, shqiptimin, dhe fjalët, pasi shpesh, goja i mbushej me gjak dhe vështirë ta çonte interpretimin deri në fund.
Madje një çast ai kishte mbetur si i ngrirë me sytë e ngulitur në hapësirë, ku partnerët prisnin tekstin e tij, por ai veç heshti. Atëherë sufleri përpiqej t’i kujtonte fjalët, pa ditur se në ç’gjendje të tmerrshme ndodhej aktori i famshëm, të cilit i dukej sikur po luante në errësirë, në një botë tjetër. E megjithatë, pas një pauze të gjatë, më në fund, ai foli. Ishin frazat e tij të fundit dhe pas pak shfaqja mbaroi. Molieri, mbështetur në shpinën e kolltukut, gjithnjë me gjakun që i mblidhej në gojë dhe që duhej ta gëlltiste, mbështeti kokën të prehej. Donte të flinte, ndërkohë që duartrokitjet e pareshtura dhe thirrjet që i bënin për të dalë në skenë, gradualisht filluan të zbeheshin derisa më në fund u shuan. Ishte një lloj paqeje, sikur të kishte krahët e engjëllit dhe të ngjitej në qiell, edhe pse gjithnjë dyshonte në ekzistencën e Zotit. Ku ishte vallë? Askush nga spektatorët nuk mund ta imagjinonte se aktori i tyre i parapëlqyer i tridhjetë pjesëve teatrale, në moshën 51-vjeçare, ishte në agoninë e tij. Ishte atje, para syve të tyre, duke interpretuar deri në forcat e fundit të trupit dhe të shpirtit.Pas shfaqjes, kur perdet ranë, njerëzit e tij dhe Armanda, nxituan ta marrin dhe ta çojnë menjëherë drejt shtëpisë, aty pranë në Rue Richelieu. E ngjitën në dhomë dhe e shtrinë, por ai gjithnjë pështynte gjak, derisa një çast i dukej se shkulma e gjakut e mbyti dhe e la pa frymë. Molieri po vdiste dhe me sy të hapët po shikonte tashmë shandanët e artë të skenës që shkëlqenin ende në një errësirë të plotë.
Që nga ajo kohë, me ngritjen e teatrit të ri La Comedie Française, kolltuku i Molierit u vendos aty, si dëshmi e një kohe dhe e një arti që nuk venitet dhe pse shumë shekuj do të kalonin, ndërkohë që shtëpia e tij është gjithnjë aty pesëdhjetë metra më tutje, në Rue Rihelieu, ku ndodhet dhe skulptura monumentale e tij, ulur në një kolltuk, ku nga poshtë një aktore e shikon me adhurim. Dritaret e shtëpisë së Molierit shohin ende dritaret përballë ku vdiq një tjetër gjigant i madh i mendimit francez, filozofi Diderot.Një kolltuk, një teatër, një jetë pasionante, e ethshme dhe vepra me të cilën të gjithë ne jemi mësuar ta ndjekim në skenë. Artistët vazhdojnë të jetojnë përtej vdekjes së tyre veç përmes artit!
