By Shtëpia botuese AGORAPRINT në Prishtinë ka nxjerrë në dritë librin më të ri me poezi të autores Armenida Qyqja, me titull “Mos ma zgjoni Dodonën”. Poetja, e lindur në Tiranë në vitin 1977, është një nga zërat më të veçantë të poezisë shqipe bashkëkohore. Ajo është autore e tetë librave me poezi, dy librave me tregime të shkurtra, si dhe dy përmbledhjeve poetike në gjuhën angleze.
Që prej vitit 1995, Armenida jeton në Vancouver, British Columbia, Kanada, ku punon si asistente dentare, por pasioni i saj i pandarë ka mbetur letërsia.
Libri “Mos ma zgjoni Dodonën” mund të gjendet në Panairin e Librit në Tiranë (12–16 nëntor), si dhe në disa librari në Prishtinë dhe Tiranë.
Poezi që vjen nga thellësia e meditimit dhe dhembjes
Kritiku letrar Nexhat Rexha e sheh këtë vëllim si një shteg poetik ku meditimi i brendshëm ndërthuret me dhembjen dhe me misteret e botës. Në leximin e tij, poezia e Armenida Qyqes është një kërkim i pandalur midis dukshmes dhe të padukshmes, ku fjala bëhet mjet për të peshuar fatet e njeriut dhe të njerëzimit.
Rexha vë në dukje se në “Mos ma zgjoni Dodonën” autorja luan me kohët, ngjarjet dhe fatet, duke i bashkuar në një shkrirje ku e djeshmja dhe e sotmja komunikojnë përmes vargut. Poezia e saj mbart kompleksitet artistik, por njëkohësisht ruan një koherencë të brendshme që e mbështet në imazhe të fuqishme, herë reale, herë mitologjike.
Mitologjia, atdheu dhe absurdi politik
Një nga shtresat më të rëndësishme të vëllimit është mitologjia. Dodona, si simbol, nuk është thjesht një referencë antike, por një hapësirë e shenjtë e brendshme që poetja kërkon ta mbrojë nga “zgjimi” i dhunshëm i botës së jashtme. Në shumë poezi, ndjeshmëria individuale lidhet me mitin, lashtësinë, fatin njerëzor.
Një vend qendror zë edhe atdheu. Rexha thekson se Armenida i jep trajtim të veçantë skenave të “teatrit politik të absurdit”, duke i sjellë ato në poezi përmes akteve të brendshme, si reagim i ndjeshëm ndaj realitetit. Bota e saj poetike është e pasur me figuracione të dashurisë dhe dhembjes, duke krijuar një perspektivë që e pasqyron shoqërinë në ndryshim.
Nga paradoksi i Tiranës te dashuria që nuk shuhet
Në analizën e tij, Rexha veçon disa vargje ku poezia lidhet drejtpërdrejt me jetën urbane dhe paradokset e saj. Në një prej poezive, poetja i drejtohet Tiranës:
“Ti e do Tiranën, paradoksin e saj po aq sa unë,
Le të shkunden, le të thyhen ca kujtime,
Askush s’do ta kuptojë, veç meje,
Eja, le të bëjmë dhe ne pak zhurmë…”
Në një tjetër poezi, “Dea”, dashuria përftohet si një ndjenjë që tejkalon kohërat:
“Dy mijë vjet kaluan, por nuri s’tu shua,
Sa e madhe paska qenë e jotja dashuri…”
Sipas Rexhës, këto vargje tregojnë se dashuria dhe dhimbja tek Armenida Qyqja kthehen në forca që i japin vargut dimension ekzistencial, duke e vendosur njeriun përballë vetes, kohës dhe historisë.
Protestë e brendshme dhe dashuri pa fund
Kritiku thekson se në këto lirika bashkëjetojnë protesta dhe dashuria. Poetes nuk i mjafton ta përshkruajë botën, ajo e sfidon atë përmes poezisë. “Mos ma zgjoni Dodonën” është një thirrje që mbron një hapësirë të brendshme të njeriut, një territor ku shpirti gjen strehë nga trysnitë e jashtme.
Rexha nënvizon se përmes këtij vëllimi, Armenida Qyqja i jep shpirtin e saj poezisë – shprehjet janë të mbushura me dridhje esenciale, ku kërkimi i dashurisë dhe i kuptimit njerëzor shkon deri në pambarim.
Botimi i librit nga AGORAPRINT i jep zë një individualiteti letrar me kreativitet dhe kompleksitet të veçantë, duke e përforcuar praninë e Armenida Qyqes si një autore që e pasuron letërsinë shqipe bashkëkohore.
