By Adriana Bejko, Ambasadore e Kombit, e cila jeton prej 31-vitesh në Kanada, rrëfen për emisionin “Të pathënat”, të drejtuar nga Arbi Fortuzi, se diaspora shqiptare është një potencial ende i pashfrytëzuar nga institucionet shqiptare.
Sipas saj, e drejta e votës është thelbësore. Ajo tha se një nga rreziqet më të mëdha që po hasim është dhe mungesa e arsimit në shqip të shqiptarëve të lindur jashtë vendit, duke rrezikuar asimilimin e tyre.
E pyetur nëse politika shqiptare ka frikë nga vota e diasporës, Adriana Bejko u përgjigj duke thënë se nuk e ndjen veten të kualifikuar për t’iu përgjigjur kësaj pyetje, por shtoi që nëse duam votën e emigrantëve duhet filluar puna që sot.
“Unë jam shkencëtare e smerrem me hamëndje, smerrem me opinione, merrem me ide e fakte. Ne si diasporë nuk duhet të lejojmë të përsëritet ajo histori. Prandaj duhet filluar që tashi në fillim të legjislaturës së re, që ne ti kërkojmoë qeverisë shqiptare të na mbështesë duke krijuar atë infrastrukturën e kualfimit të çdo shqiptari mbi 18-vjeç për të votuar në zgjedhjet e ardhëshme. Po nuk patëm përfaqësues të diasporës në kuvendin e Shqipërisë është e pamundur që të dëgjohet zëri i diasporës. Pyetjes suaj nëse ato kan frikë apo jo, unë nuk e ndjej veten të kualfikuar ti përgjigjem”, tha Bejko.
INTERVISTA ME ZONJËN ADRIANA BEJKO
Ambasdore e Kombit, ADRIANA BEJKO: Kam 31 vite që kam ikur nga Shqipëria. FIllimisht për studime, e më tej kam emigruar në Kanada. Në vitet e para, marrëdhënia zyrtare e shtetit shqiptarë me diasporën, pothuajse nuk ekzistonte fare. Dukej sikur, me heshtjen e tij shteti shqiptarë, i dënonte emigrantët që kishin ikur nga vendi për arsye të ndrsyhme. Me kalimin e viteve, interesi për diasporën sëpaku në ligj është përmirësuar dukshëm. Diaspora, në letër e në ligj është një nga prioritetet e qeverive shqiptare.
Që nga viti 2017, duhet thënë se në aspektin ligjor, krijimi i infrastrukturës ligjore dhe të komunikimit është rritur dukshëm. Unë mund të flas për një aktivitet shembullor të qendrës së botimeve të diasporës, që kanë botuar materiale pa fund, për letërsinë, historinë dhe për mësimin e gjuhës shqipe në diasporë. Ky ishte një aktivitet tepër ndihmës për ruajtjen e identitetit kombëtarë. Janë bërë shumë përpjekje për një bashkëpunim mes Kosovës e Shqipërisë për çështjen e diasporës. Kjo, sepse z. Fortuzi, duhet të dini që sapo kalojmë kufirin e Shqipërisë, nuk diskutojmë nëse ti je shqiptarë i kosovës apo shqipërisë, pasi të gjitha organizatat janë bashkë. Në diasporë është dukshëm filozofia, një komb një gjuhë. Disa nga premtime, apo ligjet e miratuara zyrtarisht, kanë mbetur në mes të rrugës. Qeveria Rama 3 i dinë vetë nevojat nëse duhet mbajtur kjo ministri e diasporës apo jo. Së pari, në mungesën e një bashkëpunimi serioz mes institucioneve të Shqipërisë dhe institucioneve të Kosovës për Diasporën. Mund të përmend që në pesë mbledhjet e përbashkëta, të qeverive t ëShqipërisë e Kosovës, gjatë 30-viteve të fundit, ka premtime nga më të bukurat, që do krijohen qendra kulturore të përbashkëta në ambasada apo konsulata në vende të ndryshme të botës, por kjo është bërë vetëm pjesërisht nga pala e Ministrisë së Diasporës e Kosovës. Por, deri në momentin që ne diskutojmë sot, s’ka qendra kulturore nga ana e ambasadave të Shqipërisë.
ARBI FORTUZI: A rrezikojmë të humbim identitetin në brezin e dytë dhe të tretë?
ADRIANA BEJKO: Kjo është frika e jonë e përgjithshme sepse fakti që kaq shumë bashkëatdhetar zgjedhin të emigrojnë, nuk na çudit, nuk është unikal për Shqipërinë.Nga të gjitha vendet lëvizin njerëzit. Ajo që na shqetëson është se në vend të integrohemi në vendet ku jetojmë, pra me integrim them të bëhemi qytetar të ndershëm të atij vendi. Ne shihet një tendencë, e them me shumë dhimbje, për ka një tendecë për tu asimiluar.
ARBI FORTUZI: Si mund ta luftojmë ne këtë? Si mund të qasemi karshi këtij fenomeni kaq të rrezikshëm?
ADRIANA BEJKO: Ne kemi, në mënyrë të veçantë këto tre vitet e fundit që po bëjmë përpjekje shumë të mëdha për të patur shkolla, ose kurse të gjuhës shqipe.Problemi është i dyanëshëm. E para, sepse mungon mbështetja financiare qoftë nga qeveria e republikës së Shqipërisë, qoftë nga qeveria e Kosovës. Shtete të tjera, amë, në vendet e tjera të botës sponsorizojnë mësimin e gjuhës shqipe aty ku ata kanë emigruar. E dyta, shumë nga ne në mënyrë të veçantë nga ne emigrantët e rinjë, me këtë dua them emigrantët që kanë ikur nga shqipëria në fund të shekullit XX, shihet një mungesë dëshire pëtë çuar fëmijët në shkollat Shqipe. Shihet një mungesë dëshire për të marrë pjesë në shoqatat shqiptaro austriake, kanadeze…etj. Duket një mungesë interesi për ta mbajtur të gjallë krenarinë e të qenit shqiptarë. Në aspektin historik ne kemi shembullin e mrekullueshëm të arbëreshëve që ruajtën gjuhën e identitetit për 600 vite. Problemi është se njerëzit ne, që kemi emigruar duhet të kuptojnë që secili që vendos për të lënë vendin e tij, ka një arsye të fortë. Dhe fakteqësisht në këto 30 vitet e fundit, arsyet lidhen me trajtimin e njerëzve, korrupsionin, me pasigurinë. Por, ne duhet të kuptojmë, që për këtë sna e ka fajin Shqipëria. Duhet të mos bëhemi konfuz, të ngatërrojmë qeveritarët me Shqipërinë tonë. Kështu që në këtë drjetim, politika, sherret, balta që hidhet mbi njëri tjetrin, e ulin atë jo dashurinë për Shqipërinë, por pathosin për të qenë më të lidhur me vendin tonë.
A mos ndoshta duhet që intelektualët jashtë vendit, të marrin në dorë fatet e vendit tonë?
Nuk është e lehtë z. Fortuzi. Ne na u premtua nga të gjithë palët politike, që në datën 25 prill, emigrantët do të votojnë. Dhe u përpoqën, për këtë duhet falenderuar ministria e shteti për diasporën, që bëri pëprjekje të panumërta dhe më në fund u miratua ligji në kuvend. Por, e keqja është që njerëz të veçantë dijnë të luajnë ping pong me ligjin dhe bënë që duke luajtur ping pong me nën ligjet, ato nuk lejuan diasporën të mos merrte pjesë në zgjedhejt elektorale.
A mos kanë frikë nga vota e diasporës?
Unë jam shkencëtare e smerrem me hamëndje, smerrem me opinione, merrem me ide e fakte. Ne si diasporë nuk duhet të lejojmë të përsëritet ajo histori. Prandaj duhet filluar që tashi në fillim të legjislaturës së re, që ne ti kërkojmoë qeverisë shqiptare të na mbështesë duke krijuar atë infrastrukturën e kualfimit të çdo shqiptari mbi 18-vjeç për të votuar në zgjedhjet e ardhëshme. Po nuk patëm përfaqësues të diasporës në kuvendin e Shqipërisë është e pamundur që të dëgjohet zëri i diasporës. Pyetjes suaj nëse ato kan frikë apo jo, unë nuk e ndjej veten të kualfikuar ti përgjigjem. Dua të them se edhe përpjekjet tona për të kontribuar në fushat e ekspertizës që kemi, nuk priten me krahë hapur nga titullarët e disa ministrive dhe që këtu fillon ajo krisja e marrëdhënieve. Sepse nuk e ka Shqipëria luksin të injoroj specialistët e diasporës. Jo se nuk kemi specialist të mrekullueshëm në Shqipëri, por duke jetuar jashtë specialistët e diasporës e kanë mëndjen më të hapur ndaj formave demokratike të punës në ekip, jo të konkurencës kundër njëri tjetrit. Ne mund të bijem dakord të mos bijem dakord…Specialistë që vijnë nga diaspora nuk vijnë me arrogancë që tu thonë, ju nuk dini të bëni, dhe bëni kështu si themi ne. Unë flas për eksperiencën time në SHBA e Kanada. Këtu s’mund të mbijetosh po nuk pate dëshirën, predispozicion për të punuar si ekip dhe për të mos rënë 100% dakord. Por kur përpiqemi e dërgojmë propozime, se futen në sirtar e harrohen, ose titullarët refuzojnë të takohen dhe të dëgjojnë mendimet tona. Do të thosha shpresojë të jem e gabuar, se ne ndoshta përbëjmë rrezik për mediokritetin e nivelit të disa titullarëve dhe kjo i frenon nga dëshira për të bashkëpunuar.
https://www.facebook.com/plugins/video.php?height=314&href=https%3A%2F%2Fwww.facebook.com%2Ffaxnews.tv%2Fvideos%2F297730852220061%2F&show_text=false&width=560&t=0
(E.H/Faxweb.al)
