By Nga Aurenc Bebja*, Francë – 9 Mars 2021
“Excelsior” ka botuar, të shtunën e 8 prillit 1939, në faqen n°3, një shkrim në lidhje me vendimin e opozitës shqiptare në mërgim për tu bashkuar me mbretin Zog kundër Italisë fashiste, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Opozita në mërgim bashkohet me mbretin Zog I
Rreth mesditës, një delegacion mbërriti në hotelin e Legatës. Ishte i përbërë nga Zotërinjtë Tromara, ish-deputet, Vllamasi, ish-ministër i Punëve Publike dhe Mitrovica, ish-ministër i Arsimit Publik.
Në emër të opozitës në mërgim në Paris, Z. Mitrovica na tha :
“— Ne kemi ardhur t’i themi përfaqësuesit të Shqipërisë se përballë katastrofës që po ndodh në vendin tonë, shqiptarët duhet të harrojnë grindjet që i ndajnë për t’u përballur me armikun e atdheut.
Sot, nuk ka më asnjë çështje regjimi mes nesh. Ne jemi krenarë për atdheun tonë, i cili me entuziazëm unanim u ngrit në një përpjekje të dëshpëruar kundër pushtimit të huaj. Ne nuk kemi shpresa që, të paktën në bregdet, rezistenca shqiptare mund të tejkalojë fushën e një demonstrate, duke pasur parasysh epërsinë dërrmuese të armikut. Por brenda, lufta do të jetë e ashpër dhe dëshpëruese.”
Një manifestim anti-italian nga studentët shqiptarë
Në fillim të pasdites, rreth njëqind studentë shqiptarë u mblodhën në hotelin e legatës, ku një sekretar u lexoi atyre protestën e ngritur nga Legata e Shqipërisë para ndërgjegjes së botës së civilizuar kundër sulmit të së cilës Shqipëria ishte viktimë.
Një telegram proteste u shkrua nga studentët të cilët vendosën ta dërgojnë atë te Zotërinjtë Edouard Daladier, Presidenti i Këshillit, Neville Chamberlain, kryeministri britanik dhe Roosevelt, presidenti i Shteteve të Bashkuara.
Në të njëjtën kohë, studentët po i shkruanin një manifest kombit francez.
Protesta përfundoi me fjalët e një kënge që shqiptarët e kishin kënduar gjatë fushatës së vitit 1921 kundër Italisë, kur trupave italiane iu desht të evakuonin Vlorën. Ja refreni :
“Vlora do të mbetet gjithmonë shqiptare ose përndryshe ajo do të jetë gur dhe hi.”
Çfarë na tha zoti Pejani, ish-president i Partisë Popullore
Ne mundëm të bisedonim gjatë me Z. Pejani, ish-deputet, ish-president i partisë popullore dhe udhëheqës i opozitës në mërgim. Partia Popullore përfshin në rangun e saj peshkopin Fan Noli, tani një refugjat në Shtetet e Bashkuara. Partia Popullore mbajti pushtetin në Shqipëri nga 1921 deri në 1924.
Z. Pejani së pari na tregon se që nga Crispi, politika italiane nuk ka pushuar së menduari për pushtimin e Shqipërisë. Kështu që në vitin 1905, kur Shqipëria ishte ende nën sundimin turk, Italia dhe Austria konsideruan, në një konferencë në Abbazia, menduan ndarjen e Shqipërisë.
Në vitin 1915, Italia u përpoq të fitonte mbështetjen e Austrisë në krijimin e një protektorati italian mbi Shqipërinë.
Në 1919 dhe 1920, vazhdon z. Pejani, Italia pushtoi të gjithë Shqipërinë dhe bëri gjithçka që ishte e mundur për të krijuar protektoratin e saj atje. Në vitin 1920 5.000 shqiptarë luftuan kundër 40.000 italianëve, të mbështetur nga një flotë e fuqishme dhe forca ajrore. Italisë iu desht gjithsesi të evakuonte Vlorën.
Shqipëria aktualisht ka një ushtri aktive prej 120.000 ushtarësh, të cilët kanë kryer shërbimin ushtarak tetëmbëdhjetë muajsh. Është një ushtri shumë e stërvitur, e drejtuar nga oficerë që e njohin mirë punën e tyre. Përveç kësaj force, Shqipëria ka një ushtri rezervë prej 80.000 trupash.
Italianët do të hasin rezistencën tonë për sa kohë që të kemi fishekë. Dhe ne do të jemi në gjendje të gjejmë disa.
Rezistenca në brigjet dhe fushat përreth nuk mund të kalojë kufirin e një demonstrimi. Beteja e vërtetë do të zhvillohet brenda vendit, në male, ku forca ajrore, tanket dhe artileria e rëndë nuk do të jenë të përdorshme nga italianët, sepse malet janë kryesisht të pyllëzuara dhe sepse fshatrat shqiptarët nuk janë të dendur, por të shpërndarë. Nuk ka rrugë, dhe malësorët shqiptarë rezistojnë shumë mirë.
Trupat tona komandohen nga një njeri që është vetë me origjinë malësore, mbreti Zog, i cili, kur ndërmerr diçka, shkon deri në fund luftimit.
Italia ka të ngjarë të ketë sukses në pushtimin e Shqipërisë. Por nuk do të ndodhë për disa ditë ose disa muaj. Nëse Shqipëria mbetet kokë më kokë me Italinë, pushtimi i vendit tim do t’i kushtojë tashmë shtrenjtë Romës. Por, nëse Shqipëria merr mbështetjen e një fuqie ballkanike, lufta do të jetë e pafundme, dhe populli shqiptar do të përsërisë këtë epope të rezistencës heroike që e përballi në shekullin e pesëmbëdhjetë kundër ushtrive të Turqisë, atëherë në kulmin e fuqisë së saj ushtarake.
Çfarë na tha Z. Kotta Nuçi, djali i Presidentit të Këshillit
Nga ana tjetër, ne ishim në gjendje të kontaktonim Z. Kotta Nuçi, i biri i Presidentit të Këshillit të Shqipërisë. Z. Kotta Nuçi, i cili vazhdon studimet në Paris, na tha :
“— Të gjithë jemi dakord, shokët e mi dhe unë, me popullin shqiptar në vendosmërinë e tij të palëkundur për të mbrojtur pavarësinë e Shqipërisë deri në fund. Gjithmonë do të ketë një Shqipëri të lirë për sa kohë që ka shqiptarë gjallë.
Çizmja italiane nuk do të shkelë kurrë tokën tonë, vetëm se në gjak. Dhe ky gjak do t’i ngjitet përgjithmonë dhe do ta prekë përgjithmonë Italinë fashiste.”
“Nëse kemi armë, mund të rezistojmë”, thotë zoti Basha, një ish-nxënës i shkollës së luftës në Torino.
Kapiten Basha, i cili u largua nga vendi i tij në 1936, pas mosmarrëveshjeve me autoritetet italiane, ka këtë veçori që, si shumica e oficerëve të ushtrisë së re shqiptare, ai studioi në Itali. Kapiten Basha, në fakt, ka përfunduar shkollën e luftës në Torino.
“— Në brigjet, na tha ai, rezistenca e Shqipërisë mund të ishte vetëm simbolike, sepse ne nuk kishim asnjë artileri bregdetare, aq më pak një flotë ose forcë ajrore. Të paktët pilotët tanë ushtarakë, të cilët vijnë, në pjesën më të madhe, nga Shkolla ajrore e Caserta-s, Itali, nuk kanë fluturuar që kur u larguan nga kjo shkollë, sepse Italia ishte kundër ndërtimit të një force ajrore shqiptare, sado e vogël.
Pra, ne nuk kemi as aviacion dhe as mbrojtje kundërajrore.
As artileria jonë nuk është e shkëlqyeshme, megjithëse kemi topa dhe disa artileri të rënda.
Përkundrazi, këmbësoria jonë është shumë e pajisur dhe e trajnuar. Nëse furnizohet me armë dhe municion, mund të ofrojë rezistencë efektive për trupa shumë më të mëdha në numër. Le të mos flasim për qytetet bregdetare ose kryeqytetin, Tiranën, të cilat do të pushtohen.
Por në rajonet malore, rezistenca mund të jetë e gjatë dhe vdekjeprurëse për armikun. Ajo tashmë mund të fillojë në malin Dajti, i cili dominon Tiranën në një lartësi prej 1.500 metrash. Në zonat afër Jugosllavisë, Mati, Peshkopija dhe Kuksi, luftimet mund të zgjasin me javë ose edhe muaj. Për pak që ne të furnizohemi me armë, Italia mund të befasohet me rezultatet zhgënjyese të ndërmarrjes së saj. Ne nuk po mashtrojmë veten; një popull i vogël mezi një milion të armatosur nuk mund të luftojë kundër një vendi me fuqi ushtarake shumë më të madhe. Por shqiptarët nuk do të heqin dorë kurrë nga lufta dhe shqiptari është lindur luftëtar.”
Reagimi i shqiptarëve të Parisit ? Një indinjatë e ashpër, por edhe dëshira për t’u bashkuar me atdheun e tyre sa më shpejt të jetë e mundur për të marrë pjesë në këtë luftë të re e cila, që nga dje, ka gjakosur një cep të ri të globit.
Maurice LACHIN
