By Toronto-Kanada
Aktiviteti i pasurive të paluajtshme ka shënuar një rritje të shpejtë në gjithë Kanadanë që prej vitit 2018 si në vlera dhe në volum dhe u zgjerua akoma me më shumë shpejtësi gjatë pandemisë kur Kanadaja hyri në karantinë në mars të 2020.
Elona Temali, eksperte imobiliar shitjesh në Real Estate, vjen në një intervistë inkurajuese duke shpjeguar se pse ia vlen investimi në pasuritë e paluajtshme dhe cilat janë hapat e kualifikimit për blerësit potencial.
Për Albanian Montreal Press, Temali do të flasë gjithashtu mbi ndryshimet që pësoi tregu i Real Estate gjatë pandemisë globale dhe disa këshilla për emigrantët e rinj se si dhe kur është momenti ideal për të blerë një shtëpi.
Cilat janë mundësitë që ka një familje e sapoardhur në Kanada për të blerë një shtëpi?
Për të blerë një shtëpi për pjesën dërrmuese të emigrantëve, përfshirë këtu edhe emigrantët shqiptarë të porsaardhur në Kanada, mundësia më e mirë është në krye të 2-vjeçarit të parë. Kjo është kohë e mjaftueshme për t’u integruar dhe ndërtuar eksperiencë në tregun lokal të punës. Kushti i parë dhe i domosdoshëm për blerësit e ardhshëm është të aprovohen nga bankat apo kreditorët vendas për një kredi shtëpie mbi bazën e të ardhurave personale apo të biznesit. Paralelisht me kushtin e parë është i rëndësishëm dhe ndërtimi i një kredie që vjen si rezultat i përdorimit të disa aseteve financiare si linjat e kreditit apo vizat personale. Historiku i mirë i kredisë rrit shanset e kualifikimit për kredidhënien. Gjithmonë flasim për një kontigjent të caktuar të cilët vijnë më të ardhura të limituara, por ky nuk është kusht nëse personi parapaguan shtëpinë “cash” pa patur nevojën për të marrë kredi.
Kush janë pyetjet e para të shqiptarëve ose çfarë u intereson të dinë nga ekspertët imobiliar kur ndihen gati të futen në treg?
Pyetja e parë që ne hasim në bisedim me bashkëatdhetarët tanë është; si është tregu i Real Estate? Kjo ka një përgjigje fakultative në varësi të pozicionit sesi si identifikohesh në treg, si shitës apo si blerës dhe cili është qëllimi i investimit. Në përgjithësi gjatë kosulencës së parë më të interesuarit, unë i rendis avantazhet që tregu dhe institucionet shteterore ofrojnë për blerësit që hyjnë në treg për herë të parë. Pyetja e dytë më e shpeshtë është se ku duhet të adresohen për t’u kualifikuar për marrjen e një kredie? Këto raste ne i referojmë tek Mortgage Brokers të cilët janë kryesisht të pozicionuar në degët e bankave ose konsulentet e pavarur financiarë.
Pyetja tjetër e cila ngre interes është se në cilat zona të qytetit janë më të pëlqyeshme për të banuar apo cilat kanë treguar më shumë rritje lidhje me vlerën e shtëpive.
Sa e rëndësishme është sot të investojmë në pasuri të patundshme?
Është mjaft e rëndësishme për disa arsye domethënëse. Të gjithë njerëzit kanë një hierarki nevojash dhe në krye të gjithë këtyre nevojave renditet ushqimi apo nevoja për një çati mbi kokë. Si e tillë, investimi për një shtëpi nuk është vetëm zgjedhje e mirë por dhe i domosdoshëm shpeshherë. Nëse do të krahasojmë opsionin blerje apo marrje me qera të banesës tonë, në Kanada peshorja rëndon më shumë nga vendimi për të blerë në këto momente për disa arsye:
- Pasuritë e paluajtshme vlerësohen në kohë përgjithësisht me një normë që tejkalon inflacionin vjetor dhe në Greater Toronto Area (GTA) vlerësimi i pronave në këto 10 vitet e fundit ka qenë jashtëzakonisht i lartë, mbi mesataren historike 6-7%. Në disa zona të GTA dhe për një klasë të caktuar pronash si shtëpitë detached, vlera e pronave u shtua me mbi 30%, vetëm në një vit që është jashtëzakonisht një bonus i madh financiar për pronarët e këtyre pasurive.
- Pasuritë e paluajtshme janë mundësi e jashtëzakonshme për të lëvruar kreditimi nga institucionet financiare, para të cilat qytetari i zakonshëm nuk i disponon por mund t’i marrë hua me norma interesi shumë të ulta, siç po ndodh aktualisht në Kanada. Ndërkaq shlyerja e kredisë kryhet në afat kohor afatgjatë kryesisht prej 25 deri në 30 vite. Përtej blerjes së një pasurie të paluajtshme, mundësitë e tjera të lëvrimit të kredive bankare janë të pakta për shumicën e njerëzve, gjë që e favorizon shumë këtë lloj investimi në krahasim me opsionet e tjera që ofrohen.
- Blerja e një shtëpie të detyron të kursesh. Ja si ndodh kjo:
Duke shlyer detyrimet e kredi-marrjes çdo muaj, pronarët e shtëpisë paguajnë në këstin mujor principalin dhe interesin e bankës. Kur normat e interesit janë të ulta si këto që kemi parë vitet e fundit në vlerat 1-3 %, rreth 70% e këstit është principal dhe pjesa tjetër interes. Pra 70% e këstit mujor është vlerë që i mbetet pronarit të shtëpisë dhe e merr këtë si fitim investimi kur shet shtëpinë ose si “equity” në rast se e rifinancon. - Një tjetër përfitim nga investimi në pasuri të patundshme është edhe mbrojtja ndaj inflacionit. Gjatë periudhave me inflacion të lartë është vënë re se fuqia e parasë zhvlerësohet ndërkohë që kostoja e jetesës rritet duke e bërë investimin fillestar në pasurinë e paluajtshme dhe më domethënës sepse e njëjta shumë parash disa vite më vonë nuk ka të njëjtën peshë në treg. Për më tepër, të ardhurat nga dhënia me qera e pasurive të paluajtshme dhe vlera e tyre shkojnë në progresion mesatarisht të njëjtë me vlerën e inflacionit. Kjo është dhe arsyeja kryesore pse shumë njerëz të pasur në botë vendosin që një përqindje të konsiderueshme të pasurisë së tyre e investojnë në fushën e Real Estate.
- Legjilacioni tatimor lidhur me investimet në pasuri të paluajtshme është me favorizues sesa një lloj tjetër investimi pasi në rastin e parë, qytetari mund të zbresë shumë shpenzime si ato për mirëmbajtjen e pronës dhe rrjedhimisht paguan më pak taksa kur bëhet disbursimi/shitja e pronës ose paguhen më pak taksat nga deklarimi i të ardhurat e qerasë.
Çfarë ndryshimesh solli pandemia glolabe në tregun e shtëpive?
Pandemia globale rriti më tepër çmimet e pasurive të paluajtshme. Pasiguria e një jetese komunitare në godina shumë katëshe (condominums) fillimisht i largoi njerëzit nga qendrat urbane më drejt periferive por më vonë dhe vlera e kësaj kategorie pronë u rrit gradualisht. Për më tepër, mbyllja e qendrave të biznesit, zyrave dhe protokollet e pandemisë patën një ndikim të drejtpërdrejt në kërkesën për shtëpi pasi nevoja e të punuarit nga shtëpia nuk ishte opsionale por e domosdoshme. Ndërkaq, unë mendoj që puna hibride (të punuarit nga zyra dhe shtëpia) është një trend që do të qëndrojë, gjë që e bën kërkesën për shtëpi më të madhe, ku njerëzit të kenë një home office/zyre brenda ambjenteve të shtëpisë.
Në ndryshim me tregun europian, pse Kanadaja ofron garanci ekonomike?
Kanadaja si pak shtete në botë mban renditjen në top listën e vendeve më të mirë për të banuar për shumë arsye. Siguria e një shteti ligjor, sistemi i fuqishëm bankar, standardi i lartë i jetesës, mundësitë e mëdha të punësimit, sistemi i mirë shëndetësor dhe mirëqenia ekonomike e bëjnë Kanadanë një nga vendet më të preferuara të emigrantëve në mbarë botën për të jetuar dhe punuar. Si rrjedhim, me prurjen e emigracionit dhe kapitalit që futet në tregun vendas rritet paralelisht bashkë me të edhe kërkesa për pasuri të paluajtshme që në ekonomi njihet si ofertë/kërkesë. Sa më e lartë kërkesa aq me i vogël është risku i investimit. Aktualisht numri i pronave në ndërtim në Kanada është më i vogël se ritmi i rritjes së popullsisë në zonat urbane si GTA.
Për këto dhe pyetjet të tjera mund të kontaktoni direkt me Elonën për të rezervuar konsulencën falas në linkun: https://bit.ly/330xhWl
Bisedoi: Blerina Ruka
