By Nga Behar Gjoka
Po lëvizja nëpër stendat e shtëpive botuese, të pranishme në Panarin e 20-të të Tiranës. Një pamje që përsëritet, banaqe për të shitur libra, pra një shitore e madhe, e grimcuar në copa më të vogla, postera të po atyre autorëve, që i kanë për “zemër” vetem botuesit. Pjesa tjetër, e harruar dje, sot dhe nesër, më kot prêt për një mot më të mirë… Autori, pa të drejtë autori, autori në arrati, për bukën e gojës, autori qe rreket me doreshkrimet e tyre. Me një sy të shpjetë mbi titujt e vendosur mbi banaqet e zbukuruara, pata ndjesinë e rimarrjes, me gjasë të “ripërtypjes” se temave dhe mu kujtua ajo historia e skeçit që u bë tregim, pastaj tregimi novelë, roman dhe më vonë skenar në opera! Duke ecur pak më tutje, ndesha në shumë libra të përkthyera nga gjuhë të përbotshme.
Mirë shumë, po kur libri shqip, i autorëve shqiptarë, është në minorancë në Panairin e Tiranës, merreni me mend se si është në panairet e përbotshme…Duke qenë një letërsi e rimarrë, pra e ripërtypur, edhe qasjet ndaj saj, pra kinse studimore, nuk ia kanë dalë të shpëtojnë prej kthetrave të riciklimit, si nivel përpunimi, allashqiptarçe. Në qasjet studimore, akti rimarrës, shfaqet me një përmasë të tillë. Nga vitrina e librit, te recensioni afirmues, në parathënie, në kumtesa dhe në fund, libra studimorë që kanë në themel parathënien…studimtaria shqipe, ndrin me parathënie dhe parathënësa…
Eh, më erdhi në mend një hiostori e një autori, që një tregim të gjatë, që metaforikisht, duke e tërhequr fortë llastikun, i qe këputur ushkuri, dhe romani doli çipllak, sepse ishte vetëm një tregim…Letërsi e realizmit socialist! Letërsi e realizmit demokratik. Antiletërsi, letërsi… Panairi i përket Trebeshinës, me gjasë, teksteve që u botuan, më shumë teksteve të dorëshkruar, që presin të shohin dritën e komunikimit… Letërsia është aty ku duket, aty ku nuk e shohim, letërsia është një atdhe, që ka si hipotekë tekstin, letrar apo studimor, dhe jo variantin e përmbysjes së letërsisë në riciklim të emrave, “kryeveprave” dhe “gjenive”, që maten me hijen e mëngjesit dhe terrin e natës…
